Meten is weten: monitoring beleid energie- en materialentransitie

ISDE en NWF

De rijksoverheid stimuleert individuele huiseigenaren met financiële regelingen om energiebesparende maatregelen te nemen. Het gaat om de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE) en leningen uit het Nationaal Warmtefonds (NWF). In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en in samenwerking met de RVO onderzoekt TNO frequent de effecten van deze instrumenten. Koppeling van de gegevens van de toegekende aanvragen met datasets van het CBS levert een verdiepend inzicht op van de huishoudens waarvan aanvraag werd goedgekeurd. Dankzij deze regelingen neemt de verduurzaming van woningen verder toe. De laatste cijfers laten zien dat steeds meer woningeigenaren met lage en midden inkomens van NWF gebruik maken. In de eerste helft van 2023 waren dat er 2.700, tegen 2.100 in het hele jaar 2022.

Verduurzaming gebouwde omgeving

De RVO brengt ieder jaar in opdracht van het ministerie van BZK de laatste ontwikkelingen rondom de verduurzaming van de gebouwde omgeving in kaart. Dat resulteert in de Monitor Verduurzaming Gebouwde Omgeving, die een overzicht biedt van de energiebesparende maatregelen die jaarlijks in de gebouwde omgeving zijn genomen. De monitor is mede gebaseerd op cijfers van CBS, PBL en TNO.

TNO berekent de jaarlijks gerealiseerde gebouwgebonden energiebesparing voor woningen, diensten en utiliteitsbouw. Verder maken we een analyse van welke factoren de ontwikkeling van het energieverbruik bepalen. Hierbij combineren we cijfers over het energieverbruik, de gebouwgebonden energiebesparing, gebouwvoorraad, klimaat en meer. In het rapport ‘Energieverbruik en energiebesparing in de bestaande woningbouw en utiliteitsbouw’ geven we hierop een uitgebreide toelichting.

Verbouwstromen

Verbouwstromen is een meerjarig programma dat het Beleidsprogramma Versnelling Verduurzaming Gebouwde Omgeving van het ministerie van BZK ondersteunt. Het doel van Verbouwstromen is het realiseren van schaalbare en voorspelbare verbouwstromen om de verduurzaming van bestaande woningen te versnellen. Het zijn continue stromen van renovaties met een gestandaardiseerde aanpak voor minimaal 500 woningen, opschaalbaar tot tenminste 15.000 woningen. Het is alleen lastig om inzicht te krijgen in de verduurzaming van woningen door gebrek aan data over de toepassing van duurzame maatregelen, het materiaalgebruik en ondersteuning van woningeigenaren. TNO is gevraagd een monitor op te zetten die de ontwikkelingen rond verbouwstromen in de markt zichtbaar maakt. De monitor behandelt drie onderwerpen:

• Energietransitie: hoe snel worden woningen verduurzaamd en neemt de warmtevraag af?
• Materialentransitie: wat betekent de verduurzaming voor gebruikte materialen en installaties?
• Markttransitie: hoe ontwikkelen zich de vraag en het aanbod rond de verduurzaming van woningen?

Verduurzaming Bedrijventerreinen

Bij het verduurzamen van de gebouwde omgeving is vooral beleid ontwikkeld gericht op woningen, utiliteitsbouw en de industrie. Bedrijventerreinen hebben tot nu toe betrekkelijk weinig aandacht gekregen. Wel vormen ze een belangrijk onderdeel van de energietransitie. De kleine en middelgrote bedrijven op de bijna 4.000 bedrijventerreinen in ons land gebruiken jaarlijks ongeveer 45 petajoule aardgas en 50 PJ elektriciteit. De Monitor Verduurzaming Bedrijventerreinen die TNO in samenwerking met de RVO, Kadaster en CBS samenstelt, is bedoeld voor het ontwikkelen, evalueren en bijsturen van beleid voor bedrijventerreinen. Tevens biedt het een uniforme informatiebasis over bedrijventerreinen voor overheden, marktpartijen en kennispartijen.

Energiearmoede

De Monitor Energiearmoede 2020 (CBS 2023) is een belangrijke bron voor het analyseren van trends en het evalueren van beleid rond energiearmoede. Op basis hiervan heeft TNO een uitgebreide analyse gemaakt van de energiearmoede in Nederland op nationaal en lokaal niveau. Daarin geven we een antwoord op vier vragen:

• Hoeveel huishoudens in Nederland zijn energiearm? Tussen 2020 en 2022 zijn er naar schatting 90 duizend energiearme huishoudens bijgekomen, van 512.000 (6,4% van het totaal) tot 602.000 (7,4%).
• Hoe hoog is de energierekening van energiearme huishoudens? Die is tussen 2020 en 2022 gestegen met gemiddeld € 65 per maand, van € 125 tot € 190. Daarmee geven energiearme huishoudens in 2022 gemiddeld 12,7% van hun inkomen uit aan de energierekening. In 2020 was dit nog 9%.
• Welke huishoudens zijn energiearm? In 2022 woont ruim twee derde (68%) van de energiearme huishoudens in een corporatiewoning, bijna 20% huurt van een particuliere eigenaar en ongeveer 12% heeft een koopwoning..
• Waar wonen energiearme huishoudens? De hoogst geschatte percentages energiearmoede zijn in 2022 te vinden in Noordoost-Groningen, Zuid-Limburg, Rotterdam, Den Haag, Arnhem en omgeving, Almelo en Enschede.