Inzicht voor infrastructuur met programma Ruimte voor Energie

Energie infrastructuur en ruimtelijke ordening

Energievoorziening en ruimtelijke ordening zijn nauw verweven. Functies als wonen, werken en mobiliteit hebben namelijk energie nodig. We waren decennia lang gewend elektriciteit uit gas- of kolencentrale te transporteren naar huishoudens en bedrijven. Energie kostte nooit veel ruimte. Nu nemen we afscheid van het aardgas en bouwen we aan een energiesysteem met duurzame bronnen.

Elektriciteit grootste knelpunt

Dat heeft vergaande gevolgen voor de ruimtelijke planning van de toekomstige energie-infrastructuur met elektriciteit, warmte, waterstof en energie-opslag.  Elektriciteit vormt daarbinnen het grootste knelpunt. Reden voor TNO om inzicht te geven in de opgave van energie-infrastructuur en de gevolgen voor de ruimte. En daarbij samen te werken aan nieuwe manieren om onze energie-infrastructuur en energienetten robuust te maken, zodat ze geschikt zijn voor de toekomst.

Ruimte voor energie programma

In het programma Ruimte voor Energie wil TNO partijen bij elkaar brengen om al dan niet vermeende tegenstellingen te overbruggen en samenwerking tussen de domeinen energie en ruimte te stimuleren.

TNO onderzoekt de verbinding tussen de besluiten die partijen als provincies, gemeenten en netbeheerders moeten nemen en ontwikkelt daarvoor ondersteuning. Denk aan ruimtelijke visualisaties, rekenmethoden en data die inzichten geven in de gevolgen van keuzes in ruimtelijke ordening op de energie-infrastructuur.

Toekomstvaste keuzes

Eerder presenteerde het ministerie van Economische Zaken voor Klimaat en Energie het Nationaal Plan Energiesysteem en Programma Energiehoofdstructuur als strategie voor het energiesysteem van de toekomst. Daarin staan richtinggevende keuzes om schaarste te voorkomen en wordt in kaart gebracht hoeveel ruimte er nodig is voor het toekomstige energiesysteem.

Deze landelijke programma’s stippelen een koers uit voor wat er in de regio’s moet gebeuren. Maar vervolgens zullen provincies, gemeenten en netbeheerders met elkaar in gesprek moeten gaan hoe zij dat concreet handen en voeten gaan geven. Alle partijen gaan een compleet nieuw traject in. TNO helpt hen samen te werken om de juiste, toekomstvaste keuzes te maken.

Meerjarenprogramma provincies

Concreet gebeurt dat al in provincies Zuid-Holland en Groningen, waar TNO partijen ondersteunt bij de vertaling van de ruimtelijke functies zoals wonen, werken en mobiliteit naar veranderingen in de energie-infrastructuur en de ruimte die hiervoor nodig is. We hebben hier ook een rol om de plannen te beoordelen die marktpartijen indienen.

Provincies zijn bezig het provinciale Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat gestalte te geven (pMIEK). Dat kan alleen door intensieve samenwerking tussen alle betrokkenen. Er liggen tal van vragen op tafel die beantwoord moeten worden om de beoogde toekomstige infrastructuur op de juiste manier vorm te geven.

Vechten om ruimte

Landelijk netbeheerder, regionale netbeheerders, provincies, gemeenten: ze maken allemaal hun eigen plannen voor de energie-infrastructuur. Maar er zijn ook allerlei ontwikkelingen rond woningbouw, bedrijventerreinen, mobiliteit, waterhuishouding en meer die om vaak dezelfde ruimte vechten. Dus komt het erop aan belangen niet te laten botsen maar op een logische manier te laten samengaan.

We ontwikkelen tools om visueel inzichtelijk te maken hoe de wensen van bijvoorbeeld netbeheerder in lijn zijn te brengen met die van de gemeente, die misschien heel andere plannen had. Denk aan aanpassingen van een tracé of een andere plek voor een hoogspanningsstation.

Rekening houden met lokale belangen

Een ander voorbeeld is het plannen van het punt waar elektriciteit uit wind op zee aan land komt. Rijksoverheid, netbeheerder en provincie zouden hierover in een voeg stadium in gesprek moeten gaan om keuzes te maken die voor alle betrokken partijen goed uitpakt.

Hetzelfde geldt voor het plannen van windparken op land. Het intekenen op een kaart is eenvoudig, maar zo’n exercitie heeft weinig waarde als er geen rekening is gehouden met de plannen van regionale overheden en met lokale belangen.

Geografisch energie-informatiesysteem

Om deze ingewikkelde puzzels te kunnen leggen bouwt TNO een geografisch energie-informatiesysteem (GEIS) met daarin publieke informatieproducten die data over het energiesysteem combineren met de temporele en ruimtelijke aspecten.

Door een koppeling van deze informatieproducten met rekenmodellen kunnen we laten zien wat de gevolgen zijn van ruimtelijke opgaven op het energiesysteem en andersom. Dit helpt bij de besluitvorming en draagt daarmee bij aan het halen van de klimaatdoelstellingen.