D-score als universele maat voor ontwikkeling van kinderen

Al decennia meten Nederlandse consultatiebureaus de ontwikkeling van jonge kinderen met behulp van 75 kenmerken, het ‘Van Wiechenschema’. De kenmerken zijn mijlpalen zoals ‘Kan het kind twee blokken stapelen?’, ‘Kan het kind lopen?’ en ‘Zegt het kind ‘zinnen’ van twee woorden?’. Bij elke leeftijd meet het consultatiebureau een handvol kenmerken, in moeilijkheid afgestemd op de leeftijd van het kind. Zou het niet handig en waardevol zijn om een maat te ontwikkelen die de ontwikkeling van een kind over alle leeftijden in één getal vastlegt? TNO ontwikkelde daarom een meetschaal, de D-score, die aangeeft hoe ver de ontwikkeling van een kind gevorderd is.

Hoe werkt de D-score?

De D-score vertaalt de resultaten op verschillende kenmerken van de ontwikkeling van kinderen van 0 tot 4 jaar in één getal. Het is een slimme somscore die rekening houdt met het feit dat niet alle kenmerken op alle leeftijden worden verzameld. De D-score is een maatstaf voor de globale ontwikkeling van het kind en combineert fysieke, emotionele en communicatieve indicatoren. Net als lengte en gewicht neemt de D-score toe met de leeftijd. Hierdoor kunnen we de ontwikkeling van kinderen in de loop van de tijd volgen met behulp van groeidiagrammen.

De D-score is in Nederland een aanvulling op de traditionele praktijk waar de verschillende ontwikkelingsmijlpalen afzonderlijk worden geëvalueerd of met domein specifieke scores wordt gewerkt, maar kan in landen waar uitsluitend lengte en gewicht wordt gemeten worden geïntroduceerd met behulp van elk ontwikkel meetinstrument.

Ontwikkelpotentieel

De D-score kan gebruikt worden om te laten zien welke kinderen hun potentieel realiseren. Ontwikkelt een kind zich binnen de grenzen en gaat het vooruit gedurende de tijd? Je kunt een kind dus volgen in de tijd, maar ook kinderen onderling vergelijken en zien hoe een kind zich ontwikkelt ten opzichte van een referentiegroep. En daarmee een ontwikkelingsachterstand opsporen. Maar de D-score is bovenal een positieve maat is; het geeft aan in hoeverre kinderen hun potentieel halen.

Implementatie in de praktijk

In samenwerking met het UMCG, Allegro Sultum en JGZ Kennemerland kijken we hoe de D-score kan bijdragen aan de zorg die de JGZ levert. In een pilot onderzocht TNO op een aantal locaties implementatie van D-score in de praktijk. Hieruit bleek dat de D-score JGZ-zorgverleners kan helpen in het gesprek met ouders. Bovendien biedt de D-score meer flexibiliteit in de contactmomenten.

Op dit moment moet de lijst met vragen en mijlpalen van het consultatiebureau binnen een beperkte leeftijdsinterval worden afgenomen. Met de D-score is dat niet meer nodig omdat de D-score rekening houdt met de moeilijkheidsgraad van ieder kenmerk. Als gevolg hiervan kunnen JGZ-zorgverleners bezoeken flexibeler inplannen. Inmiddels zijn er digitale applicaties ontwikkeld die geïmplementeerd kunnen worden in de verschillende digitale dossiersystemen bij JGZ-organisaties en die onderzoekers kunnen gebruiken.

Eén van die digitale applicaties is de ‘dcalculator’ voor onderzoekers. Daarmee kun je als onderzoeker heel makkelijk de D-score berekenen voor je eigen data op basis van scores op ontwikkelkenmerken. Deze ontwikkelkenmerken kunnen met elk gewenst instrument gemeten zijn, bijvoorbeeld Bayleys, ASQ, GSED of van Wiechen et cetera. Daarnaast heeft TNO ook software ontwikkeld om de D-score te berekenen. Bovendien kunnen zorgprofessionals aangesloten worden op JAMES, een systeem dat online berekeningen maakt met dossiergegevens.

Doorontwikkelen en uitbreiden

Naast het gefaseerd uitrollen van de D-score binnen de JGZ, zet TNO zich in om de D-score uit te breiden naar oudere kinderen. De D-score meet nu de ontwikkeling van kinderen tussen 0 en 4 jaar. Momenteel wordt gewerkt aan uitbreidingen van de D-score naar oudere kinderen. Daarnaast kijken we ook naar een D-score voor te vroeg geboren kinderen. Vroeggeboorte heeft immers een belangrijke invloed op de latere ontwikkeling.

Kinderdagverblijven en scholen volgen ook de ontwikkeling van kinderen, maar metingen zijn vaak niet vergelijkbaar tussen deze instellingen. Het vertalen van de metingen in de D-score verhoogt de vergelijkbaarheid. De D-score geeft ook ouders globaal inzicht in de ontwikkeling van hun kind. Samen met deze doelgroepen zoekt TNO naar toepassingen van de D-score die aansluiten bij de praktijk.

WHO-meeteenheid

De D-score maakt ook een verschil in de gezondheid van kinderen wereldwijd. De World Health Organization (WHO) heeft de D-score als meeteenheid geaccepteerd en in gebruik genomen. De Global Scale for Early Development (GSED) instrumenten gebruiken de D-score als onderliggende meetschaal. Voor dit doel heeft TNO de D-score uitgebreid naar verschillende, veelgebruikte meetinstrumenten die ontwikkeling van kinderen meten.

Met behulp van GSED kunnen onderzoekers op een gestandaardiseerde manier de ontwikkeling van kinderen op populatieniveau volgen met cultureel neutrale en nauwkeurige metingen. Het inzichtelijk maken van verschillen in ontwikkeling van jonge kinderen in verschillende landen is een eerste, maar belangrijke, stap in het realiseren van het potentieel van kinderen wereldwijd.

Meerwaarde D-score in onderzoek

Een uniforme maat voor ontwikkeling helpt de vergelijkbaarheid van studies naar de ontwikkeling van kinderen. De D-score maakt het mogelijke effecten van interventies te vergelijken, zelfs indien deze metingen met verschillende instrumenten zijn gemaakt. Het gebruiken van één eenheid voor ontwikkeling van kinderen zorgt niet alleen voor vergelijkbaarheid tussen populaties en studies, maar ook tussen leeftijden binnen populaties en studies.

Doe jij met ons mee?

Ben je geïnteresseerd in ons onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen en de D-score of wil je met ons samenwerken aan de verdere ontwikkeling en/of nieuwe toepassingen? Neem dan contact met ons op.