Preventieve aanpak scheidingsproblematiek

In de  hulpverleningsliteratuur wordt scheiding, naast het overlijden van een partner, al decennialang gecategoriseerd als de meest stressvolle levensgebeurtenis die een volwassene kan meemaken. Uit onderzoek weten we daarnaast dat de impact van scheiding ook op kinderen groot is. Deze 'scheidingskinderen' presteren gemiddeld minder op school, vertonen meer gedragsproblemen en scoren lager op sociaal-emotioneel vlak. Tot voor kort bestonden er alleen theoretisch goed onderbouwde interventies voor kinderen van 8 tot 12 jaar. Met name evidence-based aanbod voor jongere kinderen in scheidingssituaties was dus gewenst.

TNO vond een oplossing hiervoor in het Children of Divorce Intervention Program (CODIP). Dit is een evidence-based programma dat zich richt op preventie van scheidingsgerelateerde problematiek. Dit programma is in internationaal onderzoek effectief gebleken met betrekking tot preventie van zowel internaliserende als externaliserende problematiek. Het biedt verschillende modules aan waaronder die voor groep één en twee, en groep drie en vier van de basisschool. In samenwerking met praktijkpartners heeft TNO Nederlandse bewerkingen gemaakt voor de leeftijdsgroepen 4-6 ('Stoere Schildpadden') en 6-8 jaar ('Dappere Dino's). In 12 groepsbijeenkomsten wordt op speelse manier aandacht besteed aan het bespreken van scheidingsgerelateerde gevoelens, leren omgaan met onrealistische percepties en attitudes ten aanzien van de scheiding, en het versterken van probleemoplossende vaardigheden van de deelnemende kinderen.

Stoere Schildpadden en Dappere Dino's helpen!

Er heeft een aantal evaluaties plaatsgevonden naar Stoere Schildpadden en Dappere Dino's met dank aan financiering door ZonMw en Stichting Kinderpostzegels Nederland. De studies lieten positieve resultaten zien. De kinderen vonden de programma's leuk en zagen de groep als een veilige plaats om hun gevoelens te bespreken. Ze maakten nieuwe vrienden en vonden nieuwe manieren om problemen op te lossen. Er zijn toenames gemeten op positief functioneren en welzijn van de kinderen, en afnames in sociaal emotionele problemen.

Werkboek voor jongeren

Stoere Schildpadden en Dappere Dino’s zijn gericht op jonge kinderen. Voor oudere kinderen bestaan er ook groepsprogramma’s. Ze zijn niet overal beschikbaar en sommige kinderen en jongeren hebben behoefte aan andere informatie en ondersteuning. Een deel van de jongeren zoekt informatie op internet of steun bij een vriend(in) of buddy. Jongeren gaven ons daarnaast aan behoefte te hebben aan een praktisch boek over scheiding. Op de Dag van de scheiding in 2019 kwam dit beschikbaar in de vorm van werkboek  'Als je ouders uit elkaar gaan' (door Mariska Klein Velderman en Fieke Pannebakker). Het is een werkboek speciaal geschreven voor jongeren met gescheiden ouders. Het is bedoeld als bron van informatie en steun. Er staan vragen en opdrachten in, en een voorbeelddagboek dat jongeren kan helpen hun ervaringen en gevoelens op papier te zetten. Het boek is verkrijgbaar in de boekhandel of via internet (ISBN 9789057125270).

ScheidingsATLAS ondersteunt ouders na scheiding

In Nederland bestond anno 2016 ook behoefte aan onderbouwd laagdrempelige en lichte ondersteuning voor ouders na scheiding. Daarom is in de periode 2016-2017 de interventie ‘ScheidingsATLAS’ (© TNO) ontwikkeld. ScheidingsATLAS is een kortdurende interventie speciaal ontwikkeld met en voor gescheiden ouders, ter ondersteuning van ouderschap na scheiding. De interventie heeft als doel gescheiden ouders te informeren en in hun kracht te zetten. Ook biedt het concrete handvatten gericht op ondersteuning van kinderen en communicatie met de andere ouder. Het unieke van ScheidingsATLAS is dat de interventie beschikbaar is in twee varianten: (1) een groepstraining met twee bijeenkomsten van elk drie uur; en (2) een online training met zes inhoudelijke hoofdstukken. De inhoud van beide varianten is dezelfde en ouders maken gebruik van hetzelfde handboek als naslagwerk. Echter, de vorm verschilt dus per interventievariant. In een quasi-experimenteel onderzoek (2017-2019, gefinancierd door ZonMw) deed TNO onderzoek naar de effectiviteit van beide interventievarianten van ScheidingsATLAS. Het onderzoek duidt op het enthousiasme van ouders en groepsleiders. Deelnemende ouders voelen zich gesteund, hebben ideeën gekregen voor de ondersteuning van hun kind(eren) en kregen een zetje in de rug om hiermee aan de slag te gaan.

PAREL Onderscheiding

TNO ontving voor het onderzoek naar Dappere Dino's van ZonMw in 2013 een Parel onderscheiding. Stoere Schildpadden is door de Databank Effectieve Jeugdinterventies erkend als theoretisch goed onderbouwd en Dappere Dino’s als effectief volgens goede aanwijzingen. Beide interventies zijn verder geregistreerd als merknaam™ in het Trademark register van de Benelux en Dappere Dino's is als interventie opgenomen in de Gezonde School.  Via deze website is ook meer informatie te vinden over de startkwalificering tot trainer.

ScheidingsATLAS is tot stand gekomen op basis van onderzoek, bijdragen van experts en ervaringen van andere gescheiden ouders. In 2021 ontving het project een Parel van ZonMw. Het betreft een samenwerking door TNO, Humanitas en Schoolformaat in het kader van een ZonMw project. Op de Aanmeldpagina kunt u meer informatie vinden over de interventie en zich aanmelden voor deelname aan de online training. Mocht u zich willen aanmelden voor de groepstraining in regio Haaglanden of Almere, dan kunt u hieronder in de flyers van ScheidingsATLAS informatie vinden. Informatie voor professionals vindt u in de factsheet (pdf) over ScheidingsATLAS.

Lees meer

• Uitleg Groepsprogramma De Dappere Dino's (pdf)
• Uitleg Groepsprogramma De Stoere Schildpadden
• Flyer: Informatie Groepsprogramma ScheidingsATLAS – Haaglanden (pdf)
• Flyer: Informatie Groepsprogramma ScheidingsATLAS – Almere eo (pdf)
• Factsheet ScheidingsATLAS (pdf)