Oudste gesteente in ons land ruim 400 miljoen jaar geleden gevormd

“We hebben hiermee een klein maar belangrijk stukje van de puzzel van de Nederlandse ondergrond opgelost. Het gaat hier om gesteente dat maar liefst zes keer ouder is dan het tijdstip waarop de dinosauriërs uitstierven door een meteorietinslag. Het heeft vier grote massa-uitstervingen doorstaan”, vertelt Sander Houben van de Geologische Dienst Nederland (GDN).

Bijna een half miljard jaar terug in de tijd

Al langer bestond het idee dat in onze ondergrond gesteenten bestaan uit het midden Paleozoïcum, de periode die teruggaat van een kwart tot ruim een half miljard jaar geleden. Het Kernhuis van de GDN bevat vele duizenden grond- en gesteentemonsters die afkomstig zijn uit boringen in Nederland, zogenaamde boorkernen. Het bijzondere aan de bestudeerde boring is dat deze dieper dan het Carboon (300-360 miljoen jaar geleden) gaat. De precieze ouderdom van deze gesteenten was tot dusverre onduidelijk. Wel werd verwacht dat in het zuidwesten van ons land de oudste gesteenten het dichtst aan het oppervlak zouden zitten.

Eerste planten

“Vandaar dat we de 1.900 meter diepe boring uit 1982 door de NAM opnieuw hebben onderzocht”, zegt Houben. “Er zijn namelijk nauwelijks boorkernen uit dit gebied beschikbaar. De heuvels die je in de Ardennen ziet, zijn een deel van een oude bergrug die in Zeeland dicht onder het aardoppervlak ligt. We hebben nu voor het eerst de fossielinhoud goed kunnen bekijken en daarmee de ouderdom met zekerheid kunnen bepalen. Onder de microscoop zag ik fossiele restjes van primitieve oerplanten, die zich meer dan 400 miljoen jaar geleden als eerste op land gingen vestigen.”

Afzetting en erosie

“Het gesteente bestaat uit sediment dat werd afgezet in een diepe zee tussen twee langzaam op elkaar botsende continenten. Gesteente van vergelijkbare ouderdom is in België en Frankrijk veel bekender en beter onderzocht. Daar zijn de gesteenten echter aan de zuidkant van de genoemde bergrug afgezet. Het is voor het eerst dat nu zowel leeftijd als samenstelling ook aan onze kant van het verdwenen gebergte goed zijn gedocumenteerd”, zegt Sander Houben.

Onderzoek intensiveren

Gesteente uit de onderzochte periode is ook interessant in verband met de winning van aardwarmte. Op verschillende plekken in Nederland en België zijn eerder geothermische boringen gedaan waaruit bleek dat lagen uit het Devoon vaak winbaar warm water bevatten. Geothermie wordt gezien als een veelbelovende bron van duurzame energie. De gesteentelagen uit het Devoon zijn in ons land op zeer uiteenlopende diepten te vinden.