‘Houd 11-jarigen met mentale problemen goed in de gaten’

Dit onderzoek van de Nationale Wetenschapsagenda (route Jeugd) bestond uit een groot kwantitatief onderzoek over ongezond gedrag en mentale gezondheidsproblemen bij jongeren en over de manier waarop dat samenhangt met schooluitval en deelname aan de arbeidsmarkt op latere leeftijd. Symone Detmar: ‘Vervolgens zijn we in het tweede deel – een kwalitatief onderzoek – op zoek gegaan naar wat jongeren ervan weerhoudt om hun gedrag te veranderen. En hoe de werkwijze van de jeugdgezondheidszorg aansluit bij deze problematiek.”

2.500 jongeren onderzocht

Voor het kwantitatieve onderzoek is gebruik gemaakt van een zeer grote dataset: uit de zogenaamde TRAILS-survey**. Uit dit onderzoek is gebleken dat de mentale gezondheid in de eerste tienerjaren voorspellend is voor de mentale gezondheid tijdens en direct na de adolescentiefase. “Dit onderzoek laat dus het belang zien van aandacht voor jongeren met mentale problemen bij de overgang van de basisschool naar de middelbare school,” vult Symone Detmar aan. “Zij lijken relatief kwetsbaar voor mentale gezondheidsproblemen op latere leeftijd; voor hen zijn preventieve maatregelen gericht op tegen gaan ongezond gedrag en leren omgaan met stressvolle gebeurtenissen van belang. Het goed volgen en begeleiden van deze groep is essentieel.

Niet loslaten

Een van de praktijkpartners in dit onderzoek is Yvonne Vanneste van het Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid (NCJ). “Dankzij dit onderzoek weten we nu dat we kinderen van deze leeftijd die niet lekker in hun vel zitten, goed in de gaten moeten houden. En niet los moeten laten.” Een andere praktijkpartner, Anja van de Berg-Bakker van Centrum voor Jeugd en Gezin Rijnmond, onderstreept dit: “Voor ons was dit periodieke jeugdgezondheidszorgonderzoek aan het einde van de basisschool vaak sluitpost op de begroting. En wij zijn vast niet de enige die elk jaar kijken of we het wel of niet kunnen doen. Terwijl nu blijkt dat die controle hartstikke belangrijk is.”

Luisteren, niet oordelen

Het kwalitatieve deel van dit onderzoek bestond uit een systematische literatuurstudie van onderzoek naar schooluitval en gesprekken met jongeren over kwetsbaarheid. Hieruit bleek dat er weinig zelfvertrouwen is bij jongeren én een gebrek aan vertrouwen in de jongere door anderen. Het tonen of uitspreken van vertrouwen kan de situatie doorbreken. Hierbij is van belang dat voor adolescenten de kwetsbaarheid vooral zit in het moment waarop ze zich blootgeven. Het is dus niet vanzelfsprekend dat bij monitoren van deze groep de mentale problemen aan het licht komen. Daarom is het ontzettend belangrijk dat degene bij wie ze aankloppen, iemand is die vertrouwen geeft, die naar hen luistert en niet te snel oordeelt.

Reflectietool

Ter afsluiting van het onderzoek werden door TNO en het NCJ (Nederlands Centrum Jeugdgezondheid) alle uitkomsten van het project vertaald in de reflectietool ‘Jongeren in de JGZ’ voor professionals in jeugdgezondheid. Het bespreekbaar maken van mentale problemen is essentieel maar gaat niet vanzelf bij jongeren. De Reflectietool maakt beschikbare kennis en inzichten over kwetsbaarheid in de adolescentie uit dit onderzoek toepasbaar Symone: “De tool biedt inspiratie en kan JGZ-organisaties helpen om te reflecteren op de eigen manier van werken en na te denken over doorontwikkeling om de jongeren op de juiste wijze te kunnen helpen.”

*Dit driejarige onderzoeksprogramma is onderdeel van het project ‘Gelijke kansen voor een diverse jeugd’ waarmee de route Jeugd van de Nationale Wetenschapsagenda ruim drie jaar geleden van start ging.

**TRAILS: Tracking Adolescents’ Individual Lives Survey. Een unieke longitudinale studie, die al 20 jaar loopt. Daarin worden 2.500 jongeren, hun ouders en hun docenten elke paar jaar onderzocht. Deze jongeren zijn nu 29. Er is zelfs een TRAILS Next, waarin de kinderen van de TRAILS-jongeren onderzocht worden.