Compensatie remde groei energiearmoede

Energiearmoede in Nederland 2022

• Energiearmoede is gestegen met 90.000 huishoudens
• Zonder energiecompensatie zouden dit 400.000 huishoudens zijn
• Energiearmoede breidt zich uit naar stedelijke gebieden

De analyse toont aan dat de financiële compensatie de stijging van energiearmoede sterk heeft geremd. Zonder deze financiële ondersteuning was het aantal energiearme huishoudens ten opzichte van 2020 verdubbeld tot ruim één miljoen huishoudens. Bekijk de interactieve kaart van Nederland hoe het is gesteld in jouw gemeente met energiearmoede.

Om een zo actueel mogelijk inzicht te geven in het niveau van energiearmoede combineerden de onderzoekers de meest actuele CBS-gegevens uit 2020 met de gemiddelde energieprijs van 2022. Deze energiekosten voor 2022 zijn daarna gecorrigeerd voor de compensatiemaatregelen en de gemiddelde energiebesparing per huishouden in 2022**. De analyse omvatte 3 scenario’s:

1. een scenario met financiële compensatie en energiebesparing
2. een scenario zonder compensatie
3. een scenario zonder compensatie en zonder energiebesparing.

Compensatiemaatregelen en energiearmoede

In scenario 1 stijgt het aantal energiearme huishoudens naar schatting met zo’n 90 duizend huishoudens ten opzichte van 2020. In totaal zijn 602 duizend huishoudens, 7.4% van alle huishoudens in Nederland, energiearm.*** Dit scenario geeft volgens de auteurs van de TNO-studie, de beste inschatting van de energiearmoede in 2022.

Energiearme huishoudens gaven in 2022 naar schatting gemiddeld 12,7% van hun inkomen uit aan energiekosten, in 2020 was dat 9%. Dat is een gemiddelde stijging van de energierekening van energiearme huishoudens van €65 per maand, tot gemiddeld €190 in 2022. Zonder compensatie was dit gemiddelde bedrag naar schatting opgelopen tot ongeveer €260 per maand. Voor de totale populatie in Nederland schatten de onderzoekers dat huishoudens in 2022 gemiddeld 7,8% van hun inkomen kwijt waren aan energiekosten, tegenover 4,2% in 2020.

De groep energiearme huishoudens in de energetisch meest slechte woningen is het hardst getroffen door de gestegen energieprijzen: zij waren in 2022 naar schatting gemiddeld 16,3% van hun inkomen kwijt aan energiekosten. Dit komt overeen met gemiddeld €248 per maand. Voor de ‘harde kern’ van deze groep**** zou dit bedrag zonder compensatie zijn opgelopen tot gemiddeld €345 per maand. Deze groep huishoudens die in 2022 ook na financiële compensatie en energiebesparing nog steeds energiearm is, zou daarmee zonder compensatie naar schatting gemiddeld 25% van het inkomen hebben uitgegeven aan energie.

Welke huishoudens zijn energiearm?

Ruim twee derde van de energiearme huishoudens woont in een corporatiewoning. Bijna 20% huurt van een particuliere eigenaar en ongeveer 12% heeft een koopwoning. Eenpersoonshuishoudens en eenouder gezinnen zijn (sterk) oververtegenwoordigd onder de energiearme huishoudens. Tussen 2020 en 2022 hebben met name gezinnen verhoudingswijs meer te maken gekregen met energiearmoede. Van de energiearme huishoudens die in een energetisch zeer slechte woning leven, bestond in 2022 naar schatting 33% uit gezinnen met kinderen, waar dat in 2020 nog 19% was.

Waar wonen energiearme huishoudens?

De hoogste percentages energiearmoede in 2022 zijn te vinden in Noordoost Groningen, Zuid-Limburg, Rotterdam, Den Haag, Arnhem en omgeving, Almelo en Enschede. Tussen 2020 en 2022 is de sterkste toename te zien in Flevoland (Almere, Lelystad, Dronten), en in de gemeenten Helmond, Rotterdam, Tiel, Doesburg, Assen, Enschede, Gorinchem, Vlaardingen, Westervoort, Amsterdam en Diemen. Daarmee lijkt een trend zichtbaar dat energiearmoede verstedelijkt.

Gezondheidseffecten energiearmoede

Uit een tweede studie van TNO blijkt dat zorgkosten van huishoudens hoger zijn naarmate de energiekwaliteit van hun huis slechter is. Deze correlatie is vooral sterk in het geval van kinderen onder de 18 die leven in een huis met een zeer lage energiekwaliteit waar de verwarming uit of laag staat. Dit wijst niet alleen op negatieve gevolgen voor de direct betrokken huishoudens, maar ook op aanzienlijke maatschappelijke kosten. Om goed te kunnen duiden wat hier precies speelt is meer onderzoek nodig met meer gedetailleerde zorg- en gezondheidsdata en met andere methoden om eventuele causale relaties en de grootte daarvan te duiden.

Beide onderzoeken van TNO maken deel uit van een landelijk onderzoeksprogramma naar aard en omvang van energiearmoede in Nederland.

*CBS cijfers voor individuele huishoudens over inkomenssituatie, energieverbruik en energiekwaliteit van woningen uit 2020. Zie ook Monitor Energiearmoede 2020 (CBS 2023)

**De geschatte niveaus van energiearmoede voor 2022 dienen met de nodige voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd. Onze inschatting van energiearmoede is niet accuraat voor elke individueel huishouden, maar vrij precies op landelijk en gemeentelijk niveau omdat de onder- en overschattingen van energiearmoede op individueel niveau elkaar op een meer geaggregeerd niveau opheffen.

*** In 2020 ging het volgens het CBS om 6,4% van de huishoudens. In 2019 ging het volgens TNO om circa 7% van de huishoudens, maar die berekening was gebaseerd op een iets andere definitie van energiekwaliteit van woningen dan het CBS nu gebruikt.

**** De groep huishoudens die in 2022 ook na financiële compensatie en energiebesparing nog steeds energiearm is.