Open toegang tot onderzoekslabs en gegevens Nederlandse ondergrond

Het project omvat allerlei zeer geavanceerde faciliteiten, waaronder een Earth Simulation Lab, een geothermische bron en een aardbevingsdatacentrum. Onderzoekers krijgen niet alleen toegang tot de infrastructuur, maar ook tot databanken met waardevolle informatie over de Nederlandse ondergrond. Door al deze voorzieningen open te stellen, wil het consortium internationaal bijdragen aan de kennis over interacties in de ondergrond en aan de totstandkoming van veilige en duurzame manieren van werken.

Belang van energietransitie

Het gebruik van de ondergrond is inmiddels cruciaal binnen de aanpak van de klimaatcrisis. Het beleid om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen leunt steeds meer op activiteiten onder het aardoppervlak, zoals het winnen van duurzame energie in de vorm van aardwarmte, het opslaan van CO2 en het uitfaseren van fossiele brandstoffen. Grootschalige invoering is echter problematisch omdat nog niet volledig bekend is hoe de ondergrond op deze activiteiten zal reageren.

EPOS-eNLarge wil hiervoor een oplossing bieden door de ontbrekende kennis over natuurlijke en menselijke invloeden op de ondergrond te vergaren. Dr. Suzanne Hangx, universitair docent bij het High Pressure and Temperature Lab van de Universiteit Utrecht, benadrukt het belang van samenwerking om een integraal beeld te krijgen. “Dankzij de specifieke inbreng van alle partijen kunnen we een fysica-gebaseerd inzicht krijgen in wat er in de ondergrond gebeurt op de schaal van individuele korrels in gesteenten, en dat extrapoleren naar kilometerschaal.”

TNO Centre for Sustainable Geo-energy

Dankzij laboratoriumonderzoek van de Universiteit Utrecht op monsters ter grootte van een centimeter heeft het cluster veel geleerd over bepaalde microprocessen die het gedrag van gesteenten bepalen.

Het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy is een uniek open innovatielab, waar wordt gewerkt aan betere technologieën voor geo-energie om de energietransitie te versnellen. Daarbij ligt de nadruk vooral op aardwarmte als steeds belangrijker wordende duurzame energiebron en op de ondergrondse opslag van warmte, waterstof en CO2.

Er zijn faciliteiten beschikbaar om nieuwe boortechnieken, stroming en materialen onder hoge druk en bij hoge temperaturen ‘full scale’ uit te testen en te demonstreren. In die zin gaat het om de meest grootschalige laboratoriumexperimenten bij EPOS eNLarge. In het kader van het project zal het RCSG zijn faciliteiten nog verder uitbouwen en uitbreiden, als brug tussen het eigen toegepaste onderzoek en het wetenschappelijke onderzoek aan de universiteiten.

Alexandros Daniilidis, universitair docent Geothermie aan de TU Delft, schetst hoe moeilijk het is om modellen te valideren op de enorme schaal die nodig is voor toepassingen van geo-energie in de ondergrond. “Kleinschalige modellen kunnen we valideren via laboratoriumtests en gecontroleerde omgevingen. Maar het valideren van modellen op de kilometerschaal die nodig is voor geo-energietoepassingen in de ondergrond is erg lastig en vereist grootschalige infrastructuur.”

Ronald Pijnenburg, projectmanager van de onderzoeksinfrastructuur, vult aan: “De resultaten van deze samenwerking kunnen uiteindelijk zorgen voor meer efficiëntie en veiligheid bij geothermie- en andere ondergrondprojecten.”

Open toegang tot onderzoeksfaciliteiten en gegevens

De data-infrastructuur die eerder in het kader van EPOS-NL is opgezet, zal door EPOS-eNLarge verder worden uitgebreid om vanuit één centraal punt Nederlandse wetenschappelijke gegevens over de ondergrond internationaal toegankelijk te maken. Een deel van de gegevens van de Geologische Dienst Nederland (TNO) over de Nederlandse ondergrond, die momenteel worden aangeboden via NLOG en DINOloket, zal de komende jaren stap voor stap beschikbaar komen in het gecentraliseerde EPOS-portaal (EPOS.nl). Daarbij wordt extra aandacht besteed aan de digitale toegankelijkheid van de datacollectie over ondergrondmateriaal (Kernhuis), informatie over boorputten en geologische kaarten en modellen.

EPOS-eNLarge organiseert tweemaal per jaar een call waarbij voorstellen kunnen worden ingediend voor gratis toegang tot faciliteiten van de cluster: de Multi-scale Imaging and Tomography (MINT)-faciliteiten van de Universiteit Utrecht (MINT-UU) en de Technische Universiteit Delft (MINT-TUD), het ESL Tectonic Modelling Lab (Teclab), ESL High Pressure and Temperature Lab (HPT Lab) en Porous Media Lab van de Universiteit Utrecht, het Delft Petrophysics Lab van de Technische Universiteit Delft, en het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy en het Kernhuis van TNO Geologische Dienst Nederland. De volgende call gaat in februari 2024 open.

Gegevens die bij deze faciliteiten worden gegenereerd, worden openbaar beschikbaar gesteld via het multidisciplinaire EPOS-dataportaal, waarmee ze de efficiëntie en transparantie van (inter)nationaal aardwetenschappelijk onderzoek dus waarborgen.

Over EPOS-eNLarge

EPOS-eNLarge is een nieuw project binnen de Roadmap Grootschalig Wetenschappelijke Infrastructuur, die wordt gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Deze samenwerking tussen de Universiteit Utrecht, de Technische Universiteit Delft, het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) en TNO Geologische Dienst Nederland zorgt voor de ontbrekende schakel die nodig is om de kennis van microprocessen in de ondergrond te kunnen toepassen op kilometerschaal. Het project bouwt voort op het onderzoeksproject EPOS-NL, een Nederlandse faciliteit voor onderzoek naar geo-energie.