Gemeenten: “Kleine energiebesparende maatregelen helpen, maar grondige woningverbetering blijft nodig”

TNO deed in april en mei 2024 onderzoek naar de uitvoering van energiearmoedebeleid door gemeenten. De uitkomsten zijn gevarieerd: met de besteding van de Specifieke Uitkering (SPUK) aan kleine energiebesparende maatregelen is de afgelopen twee jaar een groot aantal huizen (iets) verbeterd. Ook weten steeds meer huishoudens welke factoren hun energierekening beïnvloeden en hoe zij zelf energie kunnen besparen. Hierdoor is maatschappelijk het bewustzijn over het nut van de energietransitie toegenomen en zijn er lokale ecosystemen van publieke en private uitvoerders ontstaan.

Tegelijkertijd blijkt uit de enquête dat de effecten van SPUK-middelen niet overschat moet worden. Alleen grondige woningverbetering (isolatie) kan huishoudens voldoende helpen bij het beheersbaar maken van de energiekosten. Daarnaast zijn zeker niet alle kwetsbare huishoudens bereikt, en maken de maatregelen met name onvoldoende verschil bij huishoudens met meervoudige problemen (zoals schulden, lage inkomens, en beperkte zelfredzaamheid).

Privacywetgeving belemmert gemeenten bij helpen energiearme huishoudens

Het valt op dat de identificatie van de doelgroep van energiearme en kwetsbare huishoudens weliswaar steeds beter gaat, maar nog steeds erg lastig blijft. Gemeenten mogen vanwege de privacywetgeving (AVG) woninggegevens niet aan sociaaleconomische gegevens koppelen en zijn dus aangewezen op schattingen en aanvragen vanuit huishoudens zelf. Dit veroorzaakt frustratie, kost veel personele capaciteit, en gemeenten weten niet hoe volledig de groep is die zij nu als potentieel kwetsbaar bestempelen.

Bijna helft gemeenten weet niet of ze alle SPUK-middelen op tijd kunnen uitgeven

Gemeenten hebben in de afgelopen jaren in drie tranches in totaal € 500 miljoen aan SPUK-middelen gekregen voor de aanpak van energiearmoede. De gemeenten moeten deze middelen vóór eind 2025 uitgeven. Bijna de helft van de gemeenten kan nog niet zeggen of ze alle SPUK-middelen op tijd kunnen uitgeven.

Gemeenten willen beleid voortzetten en houden behoefte aan landelijke visie

De respondenten geven aan dat er een duidelijker beeld ontstaat van de verschillende rollen die de gemeenten en het Rijk hebben in het energiearmoedebeleid . Dat neemt niet weg dat gemeenten zich nog steeds veel zorgen maken. Respondenten hebben er (veel) minder vertrouwen in dat het vangnet voor energiearme huishoudens in stand kan worden gehouden. Ondanks de zorgen geeft minder dan de helft van de respondenten aan dat hun gemeente een aanpak en doelen voor de middellange termijn heeft - een duidelijke afname ten opzichte van vorige edities.

Ook is er minder vertrouwen dat er voldoende politieke steun en oplossingen komen voor een structurele aanpak van energiearmoede. Respondenten geven aan in hun gemeente behoefte te hebben aan monitoring van de beleidsimpact, voorzetting van gemeentelijk energiearmoedebeleid, óók na 2025, en aan een landelijke visie op energiearmoede met doelstellingen en middelen.

* Bekijk hier meer informatie over het Landelijk Onderzoeksprogramma Energiearmoede.