Effectiever energiearmoedebeleid: gemeenten en woningcorporaties kunnen samen versnellen

40 woningcorporaties en 168 gemeenten

Aan deze monitor deden 40 vertegenwoordigers van woningcorporaties en 168 beleidsmedewerkers uit 168 gemeenten mee. Zij gaven hun kijk op de aanpak van energiearmoede, de voortgang binnen de verschillende organisaties, de ruimte voor verbetering, de onderlinge samenwerking en het vertrouwen in de toekomst.

De monitor is onderdeel van het Landelijk Onderzoeksprogramma Energiearmoede, dat in september 2022 is gestart.

Veel vooruitgang, maar ook zorgen

De resultaten van de monitor zijn in lijn met de eerdere edities en laten zien dat er de afgelopen jaren grote vooruitgang is geboekt om energiearmoede te voorkomen. Veel woningen zijn verbeterd met kleine ingrepen en huishoudens weten steeds beter hoe ze hun energie-uitgaven beheersbaar kunnen houden. Ook zijn er ambitieuze plannen en afspraken voor woningrenovaties.

Toch blijven er ook zorgen. Zo is het voor 30% van de gemeenten onduidelijk welke huishoudens tot de groep in energiearmoede behoren. Verder geeft 35% van de beleidsmedewerkers aan dat hun gemeente in staat is om de huishoudens in energiearmoede ook effectief te bereiken.

“Hoewel er aanzienlijke vooruitgang is geboekt in het voorkomen van energiearmoede, blijft het een uitdaging om huishoudens in energiearmoede effectief te bereiken en te ondersteunen, wat vooral weer relevant wordt bij plotselinge stijgingen van energieprijzen,” zegt Xander van Tilburg, senior onderzoeker Energietransitie en Beleid bij TNO. Ook blijkt er geen vangnet te zijn wanneer de energieprijzen plotseling sterk stijgen.

Gemeenten en woningcorporaties kunnen samen versnellen

Gemeenten kunnen de woningcorporaties helpen om het proces van woningrenovaties te versnellen. Ze kunnen hierin vaker samen optrekken.

Uit het onderzoek komt een aantal aandachtspunten naar voren. Zo kunnen gemeenten voortvarender optreden bij het aanpakken van knelpunten rondom zaken als vergunningen, natuurbescherming en gespikkeld bezit (tussen huurwoningen wonen ook particuliere eigenaren).

Woningcorporaties waarschuwen daarnaast dat de neiging tot het maken van ‘te algemene’ afspraken, resultaat in de weg zit. Er zijn concretere afspraken nodig.

Over het algemeen gaat de samenwerking goed

De samenwerking tussen gemeenten en woningcorporaties wordt over het algemeen door beide partijen als goed ervaren. Er zijn gedeelde belangen: energiearmoede terugbrengen, betaalbaar wonen en goede woningen realiseren. En er wordt door de woningcorporaties goed gebruikgemaakt van de energiecoaches en -fixers van de gemeenten.

Hoewel dit volgens de woningcorporaties wel iets efficiënter kan. Xander vult aan: “De samenwerking tussen gemeenten en woningcorporaties verloopt over het algemeen goed, maar er is behoefte aan meer inzicht in elkaars planning en prioriteiten om energiearmoede effectiever aan te pakken,”

Vooral gemeentelijke respondenten geven aan dat ze betrekkelijk weinig zicht en invloed hebben op de (toekomstige) activiteiten van de woningcorporaties. Het rapport onderstreept dan ook het belang van een duidelijke rolverdeling en van elkaar vroeg betrekken bij elkaars activiteiten en (beleids)plannen.

Behoefte aan duidelijkheid en toekomst perspectief

Net als bij eerdere edities van de monitor, komt naar voren dat er behoefte is aan duidelijkheid en toekomstperspectief vanuit de Rijksoverheid. Er worden aanzienlijke verbeteringen omtrent energiearmoede verwacht, wanneer het Rijk met helder beleid, aanvullende middelen en betere regie zou komen.

Het vertrouwen in voldoende politieke steun voor een structurele aanpak is echter zowel bij woningcorporaties als bij gemeenten aanzienlijk afgenomen. Meer bindende doelstellingen vanuit het Rijk zouden helpen. Waar meer dan 80% van de respondenten van woningcorporaties er op tegen is, ziet ruim 60% van de beleidsmedewerkers het juist wel zitten.

De warmtetransitie is een grote uitdaging

De warmtetransitie zien gemeenten en woningcorporaties als een van de grootste uitdagingen van de toekomst. Want willen we minder energiearmoede, dan zijn betaalbare warmtebronnen essentieel.

Hoe gaat dit gerealiseerd worden? Welke warmtebronnen gebruiken we en waar? Hoe worden de kosten voor huishoudens beheersbaar gehouden? Wie doet de investering en wie draagt de kosten?

De keuzes die hierin gemaakt worden, hebben mogelijk veel invloed op energiearmoede in Nederland. In de zesde halfjaarlijkse monitor van mei 2025 geeft TNO daarom extra aandacht aan de uitdagingen en oplossingen die gemeenten zien bij de warmtetransitie en hoe deze zich verhouden tot de aanpak van energiearmoede.