Biomarkers personaliseren medische behandeling

Het coronavirus maakt sommige mensen ernstiger ziek dan anderen. Inmiddels weten we dat het overgrote deel van de patiënten die in het ziekenhuis belanden ouder is dan 69 jaar en vaak een onderliggende ziekte of aandoening heeft. Denk aan ernstig overgewicht, hart- en vaatziekten of een longaandoening.

“Stel dat er binnenkort een coronavaccin komt, wil je dan alle Nederlanders vaccineren of zou je op individueel niveau aan de hand van biomarkers willen kunnen voorspellen wie een risico loopt op een ernstig ziektebeloop, en alleen die mensen vaccineren? Dat is, in de ideale wereld, de personalisering van zorg waar we naartoe willen”, zegt Jeske Timmermans van Roche Nederland.

“Als er een coronavaccin komt, wil je kunnen voorspellen wie een risico loopt op een ernstig ziektebeloop en alleen die mensen vaccineren”

Personalised healthcare

Dergelijke personalisering zou de zorg veel geld kunnen besparen. “De zorgvraag groeit, nieuwe geneesmiddelen zijn vaak kostbaar en we hebben te maken met overbehandeling. Van dat laatste zijn we ons niet altijd bewust, maar veel patiënten krijgen een medicijn dat niet of onvoldoende werkt, of dat ze niet nodig hebben.”

“Ook onderbehandeling komt voor. Zo zie je binnen de oncologie dat patiënten niet altijd toegang hebben tot bepaalde geneesmiddelen, omdat deze voor hun ziekte geen officiële registratie hebben, maar op basis van de biologie van de tumor wel werkzaam zouden kunnen zijn. Als we beter kunnen voorspellen wat de juiste behandeling voor de juiste patiënt op het juiste moment is, zou dit de zorg veel geld kunnen besparen. Dat geld kan vervolgens worden besteed om de zorg te verbeteren, bijvoorbeeld door innovaties te implementeren waar nu onvoldoende financiële middelen voor beschikbaar zijn”, zegt Timmermans.

“Met de huidige beschikbare financiële middelen kunnen we blijven voldoen aan de stijgende zorgvraag, daarbij gebruikmakend van technologische ontwikkelingen om zorg te verbeteren en efficiënter te maken, is een belangrijke motivatie voor de farmaceutische industrie om zich te richten op personalised healthcare.

Biomarkers

Ivana Bobeldijk, programmamanager Biomedical health bij TNO, doet onderzoek naar biomarkers. “Een biomarker is iets wat je kunt meten om een ziekte mee te identificeren, een behandeling te selecteren die bij de patiënt past en het verloop van de ziekte te voorspellen. Biomarkers kunnen variëren van een bepaald gen in iemands dna tot parameters in het bloed, en van iemands hartslag tot zijn gewicht. Dankzij technologische ontwikkelingen kunnen we veel meer, veel goedkoper en veel eenvoudiger biomarkers opsporen en meten.”

Zo zoekt TNO onder meer naar nieuwe biomarkers voor Non-Alcoholic Steatohepatitis (NASH). Een ziekte die steeds vaker voorkomt, maar waarvoor nog geen medicijn bestaat. “NASH verloopt bij veel patiënten verschillend en we herkennen het daardoor pas laat. We zoeken naar nieuwe biomarkers die iets zeggen over hoe de ziekte ontstaat, zodat we die eerder kunnen opsporen en verschillende patiëntgroepen kunnen onderscheiden”, zegt Bobeldijk.

“Kunnen voorspellen wat de juiste behandeling voor de juiste patiënt op het juiste moment is, zou de zorg veel geld kunnen besparen”

Ze verwacht dat meer en betere biomarkers kunnen helpen om sneller nieuwe geneesmiddelen op de markt te brengen. Daarvan is Jeske Timmermans ook overtuigd: “Onlangs brachten we een medicijn op de markt voor een kankermutatie die maar bij 0,2 tot 0,4 procent van de patiënten voorkomt. Als we die met een klassieke gerandomiseerde fase III studie hadden onderzocht, dan hadden we daar 17 jaar langer over gedaan.”

In fase III studies wordt de nieuwe behandeling vergeleken met de bestaande behandeling om vast te stellen welke het beste is. “Voor zeldzame aandoeningen of mutaties is dat niet altijd haalbaar. Door data van standaardbehandelingen en kennis van biomarkers te verzamelen en daar met behulp van kunstmatige intelligentie en algoritmen slim gebruik van te maken, versnellen we de ontwikkeling van nieuwe medicijnen enorm.” De Roche Group werkt hiervoor samen met onder andere Flatiron Health.

Implementatie van innovatie

Waar zowel Roche als TNO nu tegenaan lopen is de implementatie. “In kleinere onderzoeksgroepen is aangetoond dat bepaalde biomarkers kunnen voorspellen of de behandeling effectief zal zijn. Deze kennis wordt alleen nog niet altijd toegepast in de zorg voor patiënten. Zo kan het bepalen van iemands DNA (whole genome sequencing of panel testing) helpen bij het voorspellen of verklaren van het effect van therapie, maar dat wordt maar mondjesmaat gedaan. Dat komt doordat vaak nog niet kan worden aangetoond dat het gebruik van dergelijke biomarkers ook kosteneffectief zal zijn”, zegt Bobeldijk.

Timmermans vult aan: “We proberen te werken aan een versnelling van implementatie van innovatie. Dat doen TNO, Roche en vele andere partijen, waaronder verzekeraars, artsen en de overheid. Een aantal van deze partijen heeft zich verenigd binnen de PHC Catalyst Alliance. Samen versnellen we de transitie naar gepersonaliseerde zorg.”

Meer weten?

Wil je meer weten over het onderzoek van TNO naar de ontwikkeling en implementatie van biomarkers? Neem contact op met Ivana Bobeldijk.