Emissiemetingen: fundament voor luchtkwaliteit, natuur en gezondheid

Door het groeiende aantal voertuigen is de impact van verkeer en vervoer overal voelbaar. Met name luchtverontreiniging en de uitstoot van stikstof zijn een probleem voor de leefomgeving en de menselijke gezondheid, zo erkennen ook de Wereldgezondheidsorganisatie met normen voor luchtkwaliteit en de Rijksoverheid met het Schone Lucht Akkoord.

“Voertuigen worden niet vanzelf schoner”, waarschuwt Willar Vonk van TNO. “Voor de toekomst zet de overheid daarom in op zowel aanscherping van de normen als op het verbeteren van testprocedures. Met succes, want bijvoorbeeld Euro 6-vrachtwagens zijn nu onder heel veel omstandigheden echt schoon, en de nieuwste generatie dieselauto’s zelfs net zo schoon als benzineauto’s.”

stikstofproblematiek

TNO meet in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat al decennialang de uitstoot van wegverkeer, van personenauto's, bestelbussen, vrachtwagens, bussen, bromfietsen, motoren, graafmachines, landbouwtrekkers, treinen en schepen. Zo identificeren we plekken waar wetgeving kan worden verbeterd, zodat de werkelijke emissies tijdens dagelijks gebruik lager worden. Maar wetgeving is een kwestie van lange adem en levert pas op lange termijn verbetering.

‘Iedereen dient zijn steentje bij te dragen aan de stikstofproblematiek’

Vonk: “Voor het hier en nu dient iedereen dus zijn steentje bij te dragen aan de stikstofproblematiek. Denk aan de lagere maximumsnelheid op snelwegen: als iedereen zich daaraan houdt heeft het echt effect op de uitstoot van wegverkeer. Maar ook goed onderhoud aan voertuigen, controle van de emissies in de apk, het stimuleren van schone en zuinige auto’s en maatregelen om vieze en onzuinige auto’s minder te laten rijden of uit het wagenpark te laten verdwijnen.”

Emissiemetingen met de snelheidslimiet

Het verlagen van de maximumsnelheid naar 100 km/u, overdag op snelwegen, is rechtstreeks te herleiden tot de emissiemetingen van TNO. “We definieerden vijftien verkeerssituaties, bijvoorbeeld een provinciale weg, en een snelweg met of zonder strenge handhaving”, legt Norbert Ligterink van TNO uit. “Zo bepaalden we voor elke situatie de gemiddelde en ‘ideale’ emissie.”

De snelheidslimieten verder verlagen is een slecht idee, weet Ligterink. “Zeker de modernste vrachtwagens voelen zich uitstekend op de snelweg. Bij 80 of 90 km/u zijn ze extreem schoon. Maar bij 60 km/u nemen de emissies met een factor 2 of 3 toe. Bij moderne dieselauto’s zien we hetzelfde. Met een constante koers op de snelweg lijken de emissies substantieel lager dan onder alle andere omstandigheden.”

“Het verlagen van de maximumsnelheid naar 100 km/u is rechtstreeks te herleiden tot de emissiemetingen’

Emissiemetingen op de weg

Omdat auto’s zich op de rollenbank niet natuurlijk gedragen, meet TNO zo veel mogelijk kilometers op de weg. Ligterink: “We voorzien auto’s van sensoren en kastjes en geven ze mee met gebruikers. Via de cloud komen de data bij ons binnen en kunnen we de auto’s gewoon volgen. We zien waar ze rijden, hoe hard, bij welke weeromstandigheden, op wat voor wegen en met welke emissies.”

“Aardig om te weten, is dat het aantal echt verschillende motoren op de markt vrij klein is. Met tien of elf stuks heb je al de helft van het Nederlandse wagenpark te pakken, want de ontwikkeling en het runnen van een motorfabriek is pas rendabel als je een miljoen stuks per jaar produceert. Niet voor niets gebruiken de diverse merken binnen een groep een en dezelfde motoren.”

Ook fijnstof vraagt aandacht bij uitstoot wegverkeer

Voor wat betreft de uitstoot van wegverkeer ligt de focus op stikstofoxiden (NOx)

en koolstofdioxide (CO2). Ligterink: “Daarnaast meten wij, als enige instituut in Europa, ammoniak (NH3) uit zowel benzine- als dieselauto’s op de weg. Dat is een nieuw vakgebied, maar ook voor die uitstoot willen we heel goed snappen wat er aan de hand is, zodat het goed bij wet kan worden geregeld.”

‘Bij de uitstoot van wegverkeer meten we, als enige instituut in Europa, ammoniak uit zowel benzine- als dieselauto’s op de weg’

Luchtkwaliteit en gezondheid

Ook fijnstof houdt de aandacht van TNO. “Daarvan is het gezondheidsaspect enorm. Auto’s en vrachtauto’s zijn al redelijk schoon, maar we richten ons ook op bronnen zoals bouwmachines en schepen. Sowieso willen we de impact van fijnstof genuanceerder in beeld brengen. Voor de gezondheid is fijnstof uit de uitlaat van een heel andere orde dan stuifzand of roet uit een kachel.”

hoofdrol op Europees toneel

“Als hofleverancier van kennis rond emissies en energieverbruik van mobiliteit werken we niet alleen samen met het ministerie en Rijkswaterstaat”, besluit Vonk. “Voor de milieurekeningen doen we dat met het CBS. Met het Planbureau voor de Leefomgeving onderzoeken we de verwachtingen voor de toekomst. Met het RIVM bouwen we aan modellen. En samen met de RDW en het ministerie spelen we een belangrijke rol bij de totstandkoming van nieuwe Europese regelgeving.”

Op het Europese toneel leidt TNO een consortium dat de nieuwste generatie auto’s test. “Verder ontwikkelden we een methode waarmee overheden effectief toezicht kunnen houden op manipulatie van systemen, zoals de AdBlue-systemen van vrachtwagens die de NOx-uitstoot verminderen. Als die methode wordt uitgerold leveren we een belangrijke bijdrage aan de luchtkwaliteit en daarmee aan een schonere natuur en een betere gezondheid.”