De economie na het coronavaccin: hoe Nederland zich uit de crisis kan innoveren

Duitsland verhoogde vanaf 2008 de nationale investeringen in onderzoek en innovatie. Terwijl het jaren duurde voordat omringende landen uit de crisis kwamen beleefden onze oosterburen juist een ‘gouden decennium’ van snelle economische groei. Kunnen we het Duitse voorbeeld volgen en Nederland uit de crisis innoveren? Volgens TNO wel.

Uiteraard is het op dit moment zaak om de coronacrisis zelf op te lossen. Dat kan alleen met een geschikt vaccin. Toch is het verstandig om alvast na te denken over hoe Nederland op de langere termijn economisch uit de crisis kan groeien. Want de recessie die als gevolg van de coronamaatregelen op ons afkomt is onvermijdelijk.

Van krimp naar groei

Naar verwachting zien we dit jaar een ongekende krimp die voor Nederland wordt geschat op 7,5% (IMF) tot 1,2-7,7% (CPB) van het BBP. De grote vraag is dus: hoe klimmen we uit dit ongekend diepe dal? Direct stevig bezuinigen is geen logische optie, want daarmee zouden we het effect van de huidige overheidssteun teniet doen. In plaats daarvan moeten we kijken naar de lange termijn. Onderzoek en innovatie zouden in de toekomstplannen een cruciale rol moeten spelen.

Economische groei wordt in theorie gegenereerd door meer mensen aan het werk te krijgen en door verhoging van de arbeidsproductiviteit: door meer waarde per werknemer te creëren. Omdat we steeds langer leven en minder kinderen krijgen zal de beroepsbevolking de komende decennia krimpen. Verhoging van de arbeidsparticipatie is daarom geen reële optie

Een van de manieren om de arbeidsproductiviteit te verhogen, is door onderzoek en innovatie. Hier ligt wél een kans voor Nederland. Met nieuwe of verbeterde producten, diensten en productieprocessen creëren we  waarde en groei. En wordt de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven versterkt.

Met het Duitse voorbeeld in het achterhoofd stelt TNO voor om de investeringen in onderzoek en innovatie versneld op te schroeven en ons zo 'uit de crisis te innoveren'.

Nieuwe prioriteit

Naast onderwerpen zoals de energietransitie en digitalisering zou de coronacrisis ook tot nieuwe prioriteiten voor het innovatiebeleid kunnen leiden. De afgelopen decennia hebben sommige bedrijven met het oog op kostenbesparing een deel van hun productieproces naar andere delen van de wereld verplaatst. De pandemie laat zien hoe kwetsbaar en afhankelijk Europese bedrijven door de globalisering zijn geworden.

Het betreft niet alleen ‘low tech’, maar bijvoorbeeld ook essentiële medische artikelen. Er bestond al een voorzichtige trend op het terughalen van productieprocessen naar Europa. Zo verhuisde bloempotfabrikant Capi Europe haar productie van China terug naar Nederland. De crisis zou deze trend kunnen versterken, zeker wat betreft bijvoorbeeld medische technologie of technologie die kritisch is voor onze ICT-infrastructuur.

Recente voorbeelden laten zien dat nieuwe technologie, zoals robotica in combinatie met 5G-technologie, essentieel is om dit mogelijk te maken. Daarbij zou de ambitie moeten zijn dat de productie die terugkomt naar Europa duurzamer en circulair wordt, met minder afval en minder gebruik van grondstoffen.

Het Duitse voorbeeld

Dat investeringen in onderzoek en innovatie inderdaad leiden tot hogere arbeidsproductiviteit wordt onder andere bevestigd in de Groeibrief van het kabinet: elke euro extra resulteert op de langere termijn in 4,50 euro extra omvang van onze economie. Nederland scoort wat betreft onderzoek en innovatie in veel opzichten goed. Maar er is zeker ruimte voor verbetering.

Terwijl Nederland na de bankencrisis op onderzoek bezuinigde, voerde Duitsland de private en publieke uitgaven op dit gebied vanaf 2008 juist op. Afspraken omtrent investeringen in onderzoek en onderwijs worden onder druk van bezuinigingen niet teruggedraaid. Daarmee hebben de Duitsers door consistent in innovatie te investeren een voorsprong op de rest van Europa behaald.

Met innovatie uit de crisis

Met het Duitse voorbeeld in het achterhoofd stelt TNO voor om de investeringen in onderzoek en innovatie versneld op te schroeven en ons zo ‘uit de crisis te innoveren’. Het zou goed zijn om de focus te leggen op onderzoek naar sleuteltechnologieën dat binnen vier jaar tot economische activiteit kan leiden.

Nu alle zeilen bijgezet moeten worden om de economie op poten te krijgen, ligt het voor de hand om additioneel onderzoek sterker op de korte termijn te richten. Dat biedt gelijk een oplossing voor het probleem waar Nederland al jaren mee kampt: het onvoldoende erin slagen kennis tot waarde (toepassing) te brengen.

Kortom, met het Duitse voorbeeld in ons achterhoofd kunnen we het dit keer anders doen. En onszelf met slimme investeringen uit de crisis innoveren.