Circulair bouwen met hout, en wat er nodig is voor een serieuze opschaling

“Wie voor circulair bouwen met hout kiest, heeft meteen een aantal mooie troeven in handen. Zo heeft het een lage milieu-impact en kan een gebouw CO₂ voor een lange tijd opslaan. Door innovaties op het vlak van houtskeletbouw en Cross Laminated Timber (CLT) wordt hout voor steeds meer bouwprojecten een geschikte optie, ook bij hoogbouw.

Het industrieel vervaardigde CLT maakt grootschalige toepassing van hout als constructiemateriaal mogelijk, waarmee het een echte game changer is

Daarbij is hout bij afdanking vaak prima opnieuw te gebruiken. Bij een goede toepassing heeft hout dus meerdere levens”, aldus Peter Fraanje, Senior Consultant Duurzaamheid & Circulariteit bij TNO.

Wie voor circulair bouwen met hout kiest, heeft meteen een aantal mooie troeven in handen. Zo heeft het een lage milieu-impact en kan een gebouw CO₂ voor een lange tijd opslaan.

“Maar er zijn ook nog wel wat uitdagingen”, weet hij. “Zo moet je als bouwer natuurlijk goed weten wat de mogelijkheden en beperkingen van hout zijn. Ook is het belangrijk dat je zo’n pand op een dusdanige manier bouwt dat het hout daarna weer makkelijk opnieuw kan worden gebruikt. En je moet ervoor zorgen dat het gebruikte hout ook in de Nationale Milieu Database wordt opgenomen, en dus meetelt in de MPG: de milieuprestatie voor gebouwen.”

De door Peter genoemde uitdagingen hebben één ding met elkaar gemeen: ze zijn allemaal voor een groot deel op te lossen door het delen van kennis en ervaringen. Dat bracht hem dan ook op het idee om vanuit TNO het Technologie Cluster ‘Circulair bouwen met hout’ te lanceren.

De praktijk van circulair bouwen

“We hebben zeven bedrijven bij elkaar gebracht die uit de praktijk weten wat er bij circulair bouwen met hout komt kijken. De deelnemers hebben verschillende achtergronden: van producent tot aannemer en van toeleverancier tot architect. Zo ontstaat er een mooie interactie. En dat is precies wat we vooraf voor ogen hadden.”

“Naast drie plenaire bijeenkomsten gaan we straks ook bij elk van die bedrijven op bezoek”, vervolgt Peter. “Op basis van hun ervaringen en vragen kunnen we dan kijken of we ze van extra informatie kunnen voorzien. Maar het zou ook zomaar kunnen dat we nog aanvullend onderzoek moeten opzetten. Als TNO leren we op onze beurt ook veel van de deelnemers. Zij hebben echt goede ideeën en kunnen snel de vertaalslag naar de praktijk maken.”

Circulair bouwen als een soort van LEGO

Maarten ten Breggen heeft al 35 jaar ervaring in houtbouw. Naast zijn werk als architect runt hij tegenwoordig ook Maskerade, een bedrijf dat inmiddels al op vele bouwplaatsen de eigen, geprefabriceerde houten elementen voor vloeren, wanden, gevels en daken heeft gemonteerd. Op zijn lijstje met gerealiseerde projecten staan onder andere kantoorpanden en appartementencomplexen.

“Ons concept werkt als een soort van LEGO”, licht Maarten toe. “Zo hebben we in 2015 op de Heijplaat in Rotterdam twee stadsappartementen gebouwd van 75 vierkante meter. Vijf jaar lang hebben mensen daar gewoond, zodat we konden testen hoe de diverse houtbouwaspecten het in de praktijk doen. En vorig jaar hebben we de elementen van het pand gedemonteerd en in de Merwedehaven - aan de andere kant van het water - als kantoorruimte herbouwd. Ook daar hebben we veel van geleerd.”

“Als architect ben ik nu samen met het ontwikkelteam van Maskerade en de ontwikkelaars van bouwer VORM bezig met een pilot waarbij we volgend jaar in Rotterdam 36 appartementen in zes bouwlagen gaan realiseren. En binnen drie tot vier jaar willen we ons bouwconcept opschalen en minimaal duizend wooneenheden per jaar realiseren”, blikt hij vooruit. “Daarbij zijn we benieuwd hoe andere partijen dit soort uitdagingen aanpakken. En dat is voor mij ook een van de redenen om aan dit initiatief van TNO mee te doen.”

Er is nog veel meer mogelijk: hout kan ook prima gecombineerd worden met andere biobased materialen.

Biobased bouwen

Er is nog veel meer mogelijk: hout kan ook prima gecombineerd worden met andere biobased materialen. Zo bewijst ook Patrick Schreven van ECO+BOUW. In 2013 begon hij een aannemersbedrijf voor houtbouw en ecologische bouwen. Dat groeide in de loop der jaren verder uit, waardoor hij inmiddels een specialist is in biobased bouwen. Niet alleen als aannemer, maar ook als oprichter van het Kenniscentrum Circulaire Bouw (KCCB).

Zijn meest ambitieuze project tot dusver: de bouw van een ecodorp in het Brabantse plaatsje Boekel. Daar verrijzen momenteel drie cirkelvormige gebouwen die volledig uit biobased materialen bestaan en die plaats bieden aan in totaal 36 duurzame woningen die ook nog eens betaalbaar zijn.

“2013 lijkt misschien nog niet zo lang geleden, maar in die tijd werd er vaak nog lacherig gedaan als ik bijvoorbeeld tijdens een verjaardagsfeestje vertelde wat ik deed. Isoleren met schapenwol? Dat vonden mensen hilarisch”, weet Patrick nog goed.

“Maar inmiddels ziet de wereld er anders uit. Het Klimaatakkoord van Parijs is getekend en iedereen weet nu toch wel hoe belangrijk het is om op een duurzamere manier te wonen en leven. En biobased bouwen kan daar echt een grote rol bij gaan spelen. Maar dan moeten we de beschikbare kennis en ervaring op dat vlak wel goed met elkaar delen. Mooi dus dat TNO het initiatief heeft genomen om partijen bij elkaar te brengen om het over circulair bouwen met hout te hebben, waarbij er ook ruimte is om naar de mogelijkheden van andere biobased bouwmaterialen te kijken.”

Het Technologie Cluster Circulair Bouwen met Hout

• is onderdeel van een speciaal innovatieprogramma waarmee TNO zich op het MKB richt
• heeft zeven deelnemers, die allemaal praktijkervaring hebben in het circulair bouwen met hout, te weten CLT-S, Dekker, De Mar, Genius Homes, Nice Developers, Maskerade en ECO+BOUW
• wordt gedeeltelijk door de deelnemers gefinancierd (minimaal 2.000 euro per deelnemend bedrijf), en voor een groot deel door het ministerie van EZK (projectbijdrage van maximaal 40.000 euro)
• kent een doorlooptijd van zes maanden