Dag van de uitvinder

TROPOMI

Huib Visser, 77 jaar en nog steeds TNO medewerker, werkt bij de unit Industrie en heeft zijn hele carrière besteed aan het uitdenken en realiseren van optische ruimtevaartinstrumenten.

Een van zijn vele resultaten is zijn ontwerp voor het TROPOspheric Monitoring Instrument (TROPOMI), dat het hart vormt van de ESA Copernicus Sentinel-5 Precursor-satelliet die in 2017 werd gelanceerd. TROPOMI is het meest geavanceerde en nauwkeurige instrument ooit om metingen vanuit de ruimte te doen. voor onderzoek naar klimaat en luchtvervuiling en stelt wereldwijd de norm van 7 km bij 7 km voor het in hoge resolutie in kaart brengen van koolmonoxide en stikstofdioxide. Het instrument is gebouwd door TNO en partners uit Nederland en de UK.

Met TROPOMI kan de wereldwijde vervuiling dagelijks worden gemeten op de schaal van steden en in sommige gevallen zelfs op de schaal van individuele bronnen van vervuiling, zoals elektriciteitscentrales of schepen, waardoor overheden wereldwijd nu nauwkeurig kunnen controleren of milieuregelgeving wordt nageleefd .

CO2-afvang

Juliana Monteiro werkt bij TNO als wetenschapper op de afdeling Sustainable Process & Energy Systems in Delft bij de unit EnergieTransitie.

Klimaatverandering dwingt ons om te zoeken naar creatieve oplossingen. Het afvangen van kooldioxide (CO2) is een van de manieren om de stijgende mondiale temperaturen onder controle te krijgen.

Juliana Monteiro heeft een bijzondere bijdrage geleverd op het gebied van CO2-afvang. Ze heeft een technologie ontwikkeld die een van de knelpunten in de huidige afvangtechnieken oplost. Dit verlaagt de drempel voor de industrie om CO2-afvang doeltreffend te gebruiken.

LAMP-test

In 2020 werkte Bart Keijser met zijn collega's aan de succesvolle ontwikkeling van de LAMP-sneltest.

Deze nieuwe test verkort de periode tussen monsterafname en daadwerkelijke detectie van het COVID-19 virus tot een uur bij dezelfde betrouwbaarheid als de PCR test. Het sneller kunnen bepalen of een persoon besmet is, is van vitaal belang bij efficiënte bestrijding van de infectie onder de bevolking.

TNO ontwikkelt deze methode op basis van LAMP (Loop mediAted isotherMal amPlification). LAMP is goedkoper, minder veeleisend met betrekking tot de benodigde laboratoriuminfrastructuur en geeft sneller resultaten.

Radar

In 1957 kreeg het Physisch Laboratorium van TNO opdracht van de Nederlandse Krijgsmacht voor een project om radarbeelden vanuit de lucht te maken. Defensie wilde weten wat een radar vanuit een vliegtuig op geringe hoogte aan beeldmateriaal zou opleveren. Het was de eerste activiteit rond radar remote sensing in ons land.

Vandaag de dag werkt Laura Anitori met haar collega's aan radar technologie. Ze is momenteel senior wetenschapper en programmamanager van het 4-jarige (door Defensie gefinancierde) radaronderzoeksprogramma.

Radarsystemen zijn onmisbaar in de moderne wereld. Of het nu gaat om marineschepen, militaire drones of zelfrijdende voertuigen, radars geven dag en nacht en onder alle weersomstandigheden een betrouwbaar beeld van de omgeving. TNO bezit op het gebied van radartechnologie uitzonderlijke kennis en behoort tot de top in de wereld met een focus op Active Electronically Scanned Array (AESA) radars.

Detectie van drenkelingen met drones

Judith Dijk werkt binnen TNO aan de toepassing van camerasystemen voor verschillende domeinen zoals defensie en veiligheid, en de beeldbewerking die hiervoor nodig is. Ook werkt ze aan onbemande en autonome systemen.

Eerder dit jaar heeft TNO samen met KNRM en KPN een test gedaan voor de kust van Scheveningen. Hierbij werd een onbemand luchtvaartuig, oftewel drone, met een daglicht en infrarood camera aan boord, ingezet voor de detectie van drenkelingen. Door de inzet van dit extra paar ogen gaat de kans op succes bij reddingsoperaties omhoog. Ook zouden drones voor surveillance op het water ingezet kunnen worden.

Een greep uit andere noemenswaardige TNO uitvindingen

Eerste luistertoestel hoort ver (1935)

In de decennia na de Eerste Wereldoorlog werd steeds vaker het gehoor ingezet voor luchtverdediging. Bij nacht of bewolking konden dan toch vijandelijke luchtvaartuigen waargenomen worden.

In de jaren '30 van de vorige eeuw vonden onderzoekers van het latere TNO het 'elektrisch luistertoestel' uit, een eerste geluidssysteem voor plaatsbepaling van luchtvaartuigen. Een uniek systeem, dat Nederland en Engeland op een voorsprong zette in de Tweede Wereldoorlog.

Groei jeugd gemeten (1955)

TNO volgt sinds 1955 de groei en ontwikkeling van Nederlandse kinderen via landelijke groeistudies. Hiervoor wordt elke tien á vijftien jaar een grote groep kinderen gemeten en gewogen. De resultaten maken het voor de overheid mogelijk trends te volgen en eventueel actie te ondernemen.

Met deze gegevens ontwikkelt TNO instrumenten die professionals helpen de ontwikkeling van een individueel kind te volgen en te beoordelen.

DIANA: rekent en tekent voor de bouw (1972)

In 1972 begon TNO met de ontwikkeling van een hulpmiddel voor het doorrekenen van bouwconstructies met behulp van numerieke analyses. Dit groeide uit tot DIANA, een toonaangevend softwareproduct dat over de hele wereld wordt gebruikt. Rijkswaterstaat zette de methode in voor de berekeningen van de stormvloedkering in de Oosterschelde.

Eerste huis met zonnepanelen (1974)

Het onderzoek naar een betere benutting van zonnewarmte begon bij TNO in 1974, het jaar van de eerste oliecrisis. TNO ontwikkelde een zonnecollector en was in 1976 nauw betrokken bij een pioniersproject met 4 experimentele zonnewoningen in Zoetermeer. Dat heeft de kennis in ons land op dat gebied aanzienlijk vergroot.

Vers brood (1988)

In 1988 slaagde TNO erin om binnen dertig minuten verse croissantjes te bakken, zonder het tijdrovende rijsproces. Samen met Albert Heijn heeft TNO het procedé verder verbeterd en geschikt gemaakt voor meerdere broodsoorten. In 1992 patenteerde Albert Heijn het procedé onder de naam ‘Bakgemak’: a method of preparing frozen pieces of bread dough and of preparing bread product. Hiermee was Albert Heijn de eerste supermarkt waar het brood in de eigen winkels werd gebakken.

Voor de bakkers heeft de innovatie van TNO geresulteerd in betere arbeidsomstandigheden: ze hoefden niet meer zo vroeg op te staan. Later werden ook de regels over de verkoop van vers brood (pas na een bepaald tijdstip) afgeschaft. Zo werd ook de consument er beter van.

Eerste test mobiel betalen (2007)

'Contant geld is ouderwets', zei een TNO-expert in 2007, toen de eerste testen met mobiel betalen in ons land werden uitgevoerd. Geen stapel plastic pasjes meer in je portefeuille, maar betalen via je smartphone. Het werd eind vorige eeuw al voorspeld, toen de eerste mobiele datadiensten werden gelanceerd.

TNO heeft zich van meet af aan verdiept in de technologieën die hierbij een rol spelen en volgde steeds het ingewikkelde spel tussen telecomoperators, netwerkbouwers en toestelfabrikanten.