James Webb Space Telescope gelanceerd mét bijdrage TNO

Ongekend groot bereik

De James Webb Space Telescope, vernoemd naar de NASA-directeur die in de jaren zestig het beroemde Apollo-programma leidde, laat ons meer van het heelal zien dan ooit tevoren. De hoofdspiegel van de JWST is bijna drie keer zo groot als die van zijn baanbrekende voorganger, Hubble. Dat zorgt voor een veel groter blikveld; de telescoop kan dus méér objecten observeren. Met de JWST hopen astronomen de geboorte van de eerste sterrenstelsels waar te nemen – bijna 13,6 miljard jaar geleden.

Nauwkeurige waarneming met infraroodinstrument van TNO

Straling van koude en verafgelegen hemellichamen heeft een langere golflengte dan zichtbaar licht. Daarom is JWST juist gericht op dát deel van het spectrum: het infrarood. Bijkomend voordeel: infraroodstraling dringt relatief goed door kosmische stofwolken heen, waardoor we kunnen zien wat erachter ligt.

TNO heeft de optische specificaties voor de MIRI-spectrometer (Mid Infrared Instrument) ontworpen, die data verzamelt in het midden van het infraroodspectrum, van 5 tot 28 micrometer. Daarmee kan de JWST de verst gelegen sterrenstelsels, pasgeboren sterren en nauwelijks zichtbare kometen observeren.

“De hoofdspiegel van de JWST heeft een diameter van 6,5 meter en bestaat uit 18 lichtgewicht beryllium spiegels. Elke spiegel is gecoat met goud, om infrarood licht zo goed mogelijk te weerkaatsen”, vertelt Christa Hooijer, Director of Science, unit Industry bij TNO.

“Hiermee kunnen we in feite terug in de tijd kijken, naar de oorsprong van sterren en sterrenstelsels. De gegevens die JWST gaat verzamelen vormen de basis voor decennialang onderzoek. De invloed van zo’n ontzaglijke hoeveelheid data op ons begrip van het heelal is nauwelijks te bevatten.”

Vroege toegang voor Nederlands consortium

Tientallen publieke en private organisaties uit Noord-Amerika en Europa hebben bijgedragen aan de JWST. “Voor de ontwikkeling van MIRI werkte TNO samen met een Nederlands consortium van topwetenschappers en ingenieurs onder leiding van NOVA ASTRON. Ewine van Dishoeck, hoogleraar astrofysica aan de Universiteit Leiden en winnaar van de Kavli-prijs, was co-Principal Investigator voor het consortium.

De ingenieurs van TNO zorgden voor het optische ontwerp”, zegt Oana van der Togt, Senior Business Development Manager, Space and Scientific Instrumentation bij TNO. “Via dit consortium behoren Nederlandse wetenschappers tot de eersten die toegang krijgen tot de gegevens van de JWST.”

Het is overigens niet voor het eerst dat TNO zo’n geavanceerd instrument ontwerpt. “Voor Hubble heeft TNO de eerste Faint Object Camera ontworpen en voor Gaia het metrologiesysteem”, legt Oana uit. “En we ontwikkelen ook mechanismen voor LISA, een toekomstige missie om zwaartekrachtgolven te meten. Telkens wanneer wij met partners, onderzoeksinstellingen en universiteiten samenwerken, vergroten we onze kennis en expertise. En die nemen we weer mee naar het volgende project.”

“Maar ook al werkt TNO voortdurend aan de meest geavanceerde wetenschappelijke instrumenten, het is uniek om bij te dragen aan zo’n historisch project als de James Webb Space Telescope”, zegt Oana. “En we zijn vooral trots op het team dat MIRI heeft ontwikkeld. ESA heeft ze daar ook bijzondere erkenning voor gegeven.”

Meer weten over de MIRI-spectrometer of andere ruimtevaartinstrumenten? Neem contact op met Ton Maree.