Een effectiever fijnstofbeleid in 5 stappen

• Stap 1: Samenstelling en herkomst bepalen
• Stap 2: Monitoringsstrategie opzetten
• Stap 3: Luchtkwaliteit in kaart brengen
• Stap 4: Gezondheidsrelevante indicator bepalen
• Stap 5: Lokaal fijnstofbeleid opzetten

Stap 1: Samenstelling en herkomst bepalen

“Het goede nieuws is dat we niet bij nul hoeven te beginnen”, zegt Fred Hartendorf, business developer Circulaire Economie en Milieu. “We weten al veel over fijnstof en uit eerdere inventarisaties is al gebleken wat de belangrijkste bronnen van fijnstof in Nederland zijn en hoeveel deze verhoudingsgewijs uitstoten. We weten dus al globaal waar we brongerichte metingen moeten gaan verrichten. Nieuw is dat we dit gaan gebruiken om de samenstelling van fijnstof verder te specificeren.”

Stap 2: Monitoringsstrategie opzetten

Wanneer we een goed beeld hebben van de variatie van de bronnen binnen Nederland, kunnen we uitwerken welke metingen nodig zijn om een landelijk beeld te genereren. Hiervoor kunnen we terugvallen op de bestaande infrastructuur en de samenwerking met de partners waarmee we in de afgelopen twintig jaar al zo ver zijn gekomen.

Ook belangrijk is de inzet van sensornetwerken om het lokale beeld compleet te maken. Tot slot moeten we een gezamenlijke metriek ontwikkelen, waarmee we de gezondheidsimpact op verschillende locaties kunnen vergelijken en hierop kunnen sturen.

Stap 3: Luchtkwaliteit in kaart brengen

“Met alles wat we nu meten kunnen we rekenmodellen vullen die voor heel Nederland de luchtkwaliteit in kaart brengen”, vervolgt Hartendorf. “In combinatie met kennis van de bron en meteogegevens kunnen we ook de verspreiding doorrekenen en voorspellingen doen.

Doordat we in de modellen ook de bron meenemen, kunnen we naast de concentratie en samenstelling van fijnstof ook de herkomst vaststellen. Deels deden we dit al, maar nu doen we met een hogere resolutie en nemen we ook nieuwe componenten mee, zoals ultrafijnstof (UFP): deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer per cm3.

Hieraan voegen we ook nog populatiedynamica toe; Locaties waar veel mensen samen zijn, zijn de gezondheidsrisico’s het grootst. Die locaties vragen om acute maatregelen.”

Stap 4: Gezondheidsrelevante indicator bepalen

Uiteindelijk willen we een gezondheidsrelevante indicator* ontwikkelen die direct inzicht geeft in de gezondheidsimpact van het fijnstofmengsel. Hier is nog onderzoek voor nodig.

Maar we stellen voor om nu al ultrafijnstof (UFP) en oxidatief potentieel** (OP) mee te nemen in de berekeningen. Dit is een belangrijke stap onderweg naar de uitwerking van de gezondheidsrelevante indicator. En bovendien: reductie van UFP heeft naar verwachting al direct een positief gezondheidseffect.

Stap 5: Lokaal fijnstofbeleid opzetten

Als alle informatie samenkomt, kunnen we lokaal effectief beleid formulieren. Hier komt het aan op samenwerking tussen beleidsmakers en andere stakeholders om de juiste maatregelen door te voeren, zodat de situatie verbetert en beheersbaar wordt.

Hartendorf: “Elke bron zijn eigen beleid in plaats van generiek beleid voor heel Nederland: dat is cruciaal in de fijnstofaanpak die we voorstellen. Als het systeem is ingeregeld, kunnen we de impact van beleid volgen, resultaten toetsen en waar nodig bijsturen.”

We moeten nu beginnen

Deze nieuwe fijnstofaanpak vraagt om een andere werkwijze en nieuwe samenwerkingsvormen. Als we nu beginnen, is het mogelijk om binnen twee jaar het benodigde landelijk dekkende meetinstrumentarium te ontwikkelen.

De nieuwe inzichten die dit oplevert, kan de overheid vanaf 2025 meenemen bij het aanscherpen van het fijnstofbeleid. Dat maakt een gerichtere aanpak van dit probleem mogelijk, waarmee de doelstelling voor 2030 binnen handbereik komt.

Een paar definities:

• Een gezondheidsindicator zegt iets over je gezondheid, de *gezondheidsrelevante indicator (waar hier over gesproken wordt) is een waarde die aangeeft hoeveel invloed een fijnstofmengsel op je gezondheid kan hebben.
• **Oxidatief potentieel is een manier om een deel van deze chemische reacties te meten.