Energietransitie: groeiende samenwerking overheid en industrie

Transitieproces duurzame industrie kan sneller

‘Vooral dat laatste is van niet te onderschatten belang’, zegt Jeroen de Jonge, adviseur Strategie & beleid van TNO. ‘Marktpartijen hebben elkaar nodig om te verduurzamen, maar ook de overheid en andersom. Die zet beleid uit voor lange en korte termijn, schetst kaders en moet ervoor zorgen dat de benodigde infrastructuur er komt. Groene stroom is mooi, maar om industriële processen op elektriciteit te laten draaien gaat de vraag naar stroom enorm groeien. Er is daarvoor veel meer infrastructuur nodig. Besluitvorming en aanleg vergen vele jaren. We onderzoeken hoe zulke transitieprocessen zijn te versnellen. Daarvoor reiken we zogeheten “TNO Green Prints” aan met concrete oplossingen voor partijen.’

"Marktpartijen hebben elkaar nodig om te verduurzamen, maar ook de overheid en andersom."

Netwerk in de energiesector

Het elektriciteitsnet loopt nu al tegen grenzen aan, terwijl we in 2050 3 tot 5 keer zoveel stroom nodig hebben als nu blijkt uit de scenario’s studie van TNO. Het net van de Gasunie moet geschikt worden gemaakt om waterstof, gemaakt van duurzaam opgewekte elektriciteit, naar de grote industriële clusters te vervoeren om zo grote stappen te zetten in de energietransitie. Dat is in de uitvoering al een hele operatie, maar de vergunningprocedures daaraan voorafgaand vertragen het proces.

‘Dus heb je visie en doortastendheid van de overheid nodig om hier tempo te maken. Daarvoor moet de overheid antwoorden kunnen geven op de vele vragen die er zijn. TNO kan hierover als onafhankelijke organisatie adviseren, omdat we overal middenin staan en relaties hebben met alle betrokkenen. We kennen ieders mogelijkheden en onmogelijkheden. Met onze energie-experts, economen, gedragswetenschappers en andere disciplines kunnen we het geheel overzien. We hebben kennis van de technologieën die de transitie helpen versnellen, maar kennen ook de maatschappelijke kant. Het gaat hier om een systeemtransitie met ongekende gevolgen maar ook grote kansen voor het bedrijfsleven te innoveren. Denk aan het geleidelijk overstappen op waterstof door zware industrieën.’

"Je hebt visie en doortastendheid van de overheid nodig om tempo te maken."

Energietransitie en het belang van de BV Nederland hand in hand

Het bedrijfsleven staat voor ingrijpende keuzes. Grote investeringsbeslissingen worden pas genomen als er zekerheid is over de benodigde infrastructuur. De industrie kan risico’s mijden, of juist gezien de CO2-beprijzing en andere ontwikkelingen versneld investeren in een groene toekomst. Dan is wel een duidelijke opstelling van de overheid gewenst.

Jeroen: ‘Hier moeten de energietransitie en het belang van de BV Nederland hand in hand gaan. Voor de overheid is dat ook de reden hier stevig op in te zetten. Het gaat niet alleen om vergroening maar ook om nieuwe bedrijvigheid, werkgelegenheid, onze concurrentiepositie. Alleen verandert het speelveld, mede door geopolitieke ontwikkelingen, momenteel zo snel dat gemaakte keuzes al weer moeten worden veranderd of bijgesteld. Daarbij komen dossiers als tekort aan vakkrachten, stikstof, huizenmarkt die de zaak verder compliceren. Dus zullen ministeries maar ook gemeenten prioriteiten moeten stellen en keuzes moeten maken waar zij komende jaren op inzetten. Alles is belangrijk, maar wat geef je prioriteit?’

"Voor ministeries maar ook gemeenten geldt: Alles is belangrijk, maar waar ligt de prioriteit?"

Samenwerken in waardeketens

Samenwerken in nieuwe waardeketens is wat TNO predikt. Jeroen de Jonge ziet daarin de laatste tijd ook een kentering. ‘Het gaat hier om een heel andere manier van werken die voor alle partijen erg wennen is. De traditionele relatie afnemer-leverancier gaat op z’n kop. Je moet integraal denken en handelen in een keten waarin partijen van elkaar afhankelijk zijn. Als orkestrator van innovatie brengen we partijen samen en helpen we hen dat gestalte te geven. Dat vraagt van overheid én de industrie meer openheid naar elkaar toe. Die beweging is nu duidelijk ingezet. Wij helpen beide partijen met het creëren van zogeheten collaborative businessmodellen om nieuwe waardeketens te vormen.’

Breed gedragen beleid

Jeroen noemt als voorbeeld het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (MIEK) waarin betrokken overheden en bedrijfsleven afspraken maken over de toekomstige infrastructuur voor de industrie. Het gaat er hierbij om het bij elkaar brengen van alle belanghebbenden, ieders belangen zichtbaar maken en goede afspraken maken tussen ministeries, netbeheerders, industrie en andere betrokkenen.

"Bedrijven durven de overheid nu meer in de keuken te laten kijken en de overheid denkt veel meer met de industrie mee."

‘Als TNO hebben we onderzocht hoe dit initiatief tot nu toe heeft gewerkt, met welke risico’s partijen worden geconfronteerd en hoe die zijn te voorkomen of verminderen. We hebben daarvoor veel partijen geïnterviewd en aanbevelingen gedaan voor versnelling van het geheel. Het is van groot belang de plannen van de industrie om te transformeren te koppelen met die van de overheid voor de toekomstige infrastructuur zodat partijen steeds op het juiste moment op elkaar inhaken. Dat beidt zekerheid aan beide kanten. Het valt ons op dat bedrijven de overheid nu meer in de keuken durven te laten kijken en dat de overheid veel meer met de industrie meedenkt. Deze samenwerking is echt gegroeid en geïntensiveerd waardoor je breed gedragen beleid krijgt.’