Provincie Noord-Brabant innoveert met langetermijnvisie en open blik

Hoe uitdagend is het om in deze tijden van complexe opgaven vandaag de juiste beslissingen te kunnen nemen voor morgen? Onno Huiskamp: ”Voor innovatie heb je een langetermijnvisie nodig is. Maar op dit moment zien we een enorme politieke druk op Rijksniveau en bij gemeentes, waardoor ze juist meer kort-cyclisch zijn gaan denken.

Steden worden vaak opgeslokt door de problematiek van burgers, de Rijksoverheid heeft zijn eigen landelijke problemen. Maar provincies hebben nog ruimte om te bewegen en om die stip aan de horizon voor ogen te blijven houden. In die zin hebben provincies een unieke rol in Nederland.” Jeroen Borst, Cluster Manager Societal Impact for Accessibility and Liveability bij TNO, is benieuwd hoe de Provincie Noord-Brabant dat aanpakt, innoveren met de stip aan de horizon. “We hebben innovatie over acht industriële clusters verdeeld”, legt Huiskamp uit.

“Daarmee ontfermen we ons over vijf kernuitdagingen: de energietransitie, landbouwtransitie, mobiliteitstransitie, gezond ouder worden en de opkomst van AI. Dat is een behoorlijk stabiele basis. Daar zitten wel kleine accentverschuivingen in, zoals nu recentelijk voor de bouw, maar verder wil ik vooral de focus houden op de lange termijn.”

Verbind de vraag van vandaag met de visie van overmorgen

Toch vragen acute maatschappelijke problemen ook zijn aandacht. De energiecrisis die zeker deze winter voor grote problemen dreigt te zorgen, of de netcongestie waardoor bedrijventerreinen ook in zijn provincie niet kunnen uitbreiden. Hoe gaat hij daarmee om? “Ik merk dat beleidsmakers al snel roepen dat innovatie de oplossing is van alle grote uitdagingen die nu spelen. Een panacee”, merkt Huiskamp op.

“Maar dat vind ik iets te makkelijk. De realiteit is dat we jaren te weinig hebben geïnvesteerd in onze energievoorziening en netwerken en nu met de gevolgen worden geconfronteerd. Mijn blik moet gericht blijven op de langetermijndoelstelling van een sterke Brabantse economie met volop werkgelegenheid. Tijdelijke bottlenecks als de energiecrisis hebben daar natuurlijk invloed op, maar dat kun je niet met innovatie alleen oplossen.”

Jeroen Borst erkent: “Voor de vraag van vandaag is innovatie vaak te laat, dus moet je slim inzetten wat je hebt. Voor overmorgen kun je toewerken naar de stip op de horizon, je langetermijnvisie, in de triple-helix innoveren. Daartussen moet je de verbinding zien te maken. Daarin zijn de tijdshorizonten van bedrijven heel belangrijk. Zo verbind je de vraag van vandaag met de visie van overmorgen.”

Onno Huiskamp: “Interessant dat je over roadmaps begint. Dat is ook precies waar ik op hamer binnen mijn team. Iedere cluster heeft een eigen roadmap. Dat zijn levende documenten, die we altijd in tandem opstellen met kennisinstellingen als TNO. Wat signaleren jullie? Voor automotive bijvoorbeeld moeten we een visie ontwikkelen voor de komende 10 tot 15 jaar. Neem alleen al autonoom rijden: achter die ene ontwikkeling schuilt een hele wereld aan vraagstukken. Zowel juridisch, technisch als organisatorisch. Tegelijkertijd biedt deze technologie ook mooie economische kansen voor deze regio.”

Delen van kennis

Waarom is samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en het bedrijfsleven juist nu zo belangrijk? Onno Huiskamp: “Ik merk vanuit mijn praktijk dat het bedrijfsleven veel moeite heeft om een horizon van langer dan twee, drie jaar neer te zetten. Soms zelfs maar een jaar, afhankelijk van de industrie. Als provincie kunnen we helpen om die gezamenlijke stip aan de horizon neer te zetten en die visie mogelijk te maken. Door samen op te trekken met kennisinstellingen kunnen we net even ons blikveld verruimen. Ik geniet er echt van als we door die samenwerking op echt nieuwe ontwikkelingen stuiten.“

Heeft Huiskamp de rol van kennisinstellingen zien veranderen? “Zeker. Voorheen was het toch meer die van opdrachtgever-opdrachtnemer, op losse projecten. Nu zie ik TNO en universiteiten veel meer als strategische partners. We zijn nu veel vaker in dialoog op gezamenlijke innovatietrajecten, wat heel waardevol is. Je kunt niet alles overzien. Als het gaat om technologische ontwikkelingen moeten we vertrouwen op organisaties als TNO.”

Als voorbeeld noemt Huiskamp de snelle opkomst van fotonica. “Dat illustreert goed waarom het zo belangrijk is dat beleidsmakers in permanente dialoog moeten staan met kennisinstellingen. Ook andersom, omdat wij als overheid een toegevoegde waarde hebben doordat we een praktische component toevoegen en het publieke belang inbrengen bij dit soort ontwikkelingen.”

Inmiddels is de Provincie Noord-Brabant een van de partijen die het Photonic Integration Technology Center (PITC) steunt. Dit innovatiecentrum van PhotonDelta, TNO, en de TU’s van Twente en Eindhoven moet de ontwikkeling van geïntegreerde fotonica versnellen, voor toepassingen zoals autonoom rijden, de gezondheidszorg en datacommunicatie.

Is brede welvaart te breed?

De domein-overstijgende ontwikkelingen die beleidsmakers steeds vaker op hun pad vinden, vormen een extra uitdaging voor innovatieprocessen, erkent ook Huiskamp. “Daarom hanteren we langetermijndoelstellingen die we samen met het bedrijfsleven definiëren. Zo hanteren we de begrippen ‘green’ en ‘smart mobility’. Hierbij hebben we groene mobiliteit geschaard onder de energieaanpak, omdat het energiegebruik in de transportwereld grotendeels gedicteerd zal worden vanuit de oplossingen die door de energie-industrie worden aangedragen. De ontwikkelingen rond ‘electrolysers’ voor de productie van waterstof en batterijtechnologie worden gestuurd vanuit de hightech industrie, niet vanuit automotive.”

Jeroen Borst: “Veel innovatie lijkt gericht op het efficiënter maken van processen, terwijl een overheid ook zou moeten kijken welk doel innovatie dient. Hoe zien jullie dat?” Huiskamp: “Het Rijk stuurt in toenemende mate op concepten als brede welvaart. Persoonlijk stimuleer ik mijn team om zich eerst op de kerntaken te richten. Daarmee lever je namelijk ook een bijdrage aan die brede welvaart. Ik voorzie wel een managementprobleem bij dit soort brede concepten. Als vakspecialist ben je hier op de grond bezig. Mijn belang is primair om er voor te zorgen dat het Brabants bedrijfsleven goed draait. Met als grootste uitdaging dat de economie hier over tien jaar ook nog goed draait. En daar hebben TNO en wij een gemeenschappelijk belang. Bijvoorbeeld door te zorgen voor een stevige auto-industrie.”

“Of in ieder geval een sterke mobiliteitsindustrie”, erkent Borst met een glimlach.

‘Ga met elkaar naar buiten’

Tot slot: wat zou Huiskamp collega’s bij provincies willen meegeven over innovatieprocessen met bovenstaande uitdagingen en het gezamenlijk belang daarin? “Splits je team. Zorg dat je een kleine groep hebt om de interne processen te managen, waardoor je de meeste mensen vrijspeelt om naar buiten te gaan om met nieuwe ideeën te komen. Zij moeten zoveel mogelijk de dialoog aangaan met partijen als TNO, de TU’s en niet te vergeten het bedrijfsleven. En daar hebben TNO en wij een gemeenschappelijk belang.”