Burgers over klimaatbeleid: onderzoek naar zorgen en oplossingen

Rob Jetten: Heel belangrijk dat jullie dat doen. Het gaat namelijk niet alleen over de groene transitie, maar je wilt ook dat iedereen daarin kan meekomen. Wat zijn de belangrijkste zorgen die bij mensen leven?

Geerte Paradies: We hebben niet alleen vastgesteld dat 65% van de mensen zich zorgen maakt over klimaatverandering, maar ook dat de overheid in hun ogen niet genoeg doet om de klimaatdoelstellingen te halen. Wel is er veel verschil in de mate waarin ze zich zorgen maken.

Rob Jetten: Dan gaat het dus om het vertrouwen in wat de overheid doet rond het klimaatbeleid?

Geerte Paradies: Een groot deel van de mensen heeft er weinig vertrouwen in dat de overheid voldoende doet en ook vinden ze dat hun individuele belangen niet voldoende worden meegewogen. Ze willen dat de overheid een betrouwbare partner voor hen is.

Rob Jetten: Ik zie in de chat hierover ook vragen voorbij komen. Veel mensen vinden dat ze te weinig hulp krijgen bij verduurzaming. Ik merk dat ook tijdens werkbezoeken. Zeker bij de jongere generatie gaat het gesprek meteen over klimaatverandering en dat ze zelf aan oplossingen willen bijdragen. Maar ze verlangen ook van de de overheid en het bedrijfsleven dat die het goede voorbeeld geven. Komt dat ook in het TNO-onderzoek terug?

Geerte Paradies: Zeker. Mensen willen wel hun steentje bijdragen maar zien vaak door de bomen het bos niet meer. Ze willen hun huis best verduurzamen maar verwachten daarbij informatie en ook praktische hulp van de overheid.

Rob Jetten: Wat kunnen wij als overheid, en ik als minister voor het klimaat, om dat vertrouwen te versterken?

Geerte Paradies: We hebben voor veertien specifieke maatregelen gevraagd welke zorgen er leven. Daaronder het verkleinen van de veestapel, CO2-heffing voor de industrie, isolatie van woningen, vliegbelasting. Die mate van zorgen blijkt per maatregel heel verschillend. Hoe dan ook vragen mensen om duidelijkheid van de overheid: waarom worden welke keuzes gemaakt.

Rob Jetten: Ik zie het ook in de reacties in de chat voorbij komen: maak het ons makkelijker en goedkoper om duurzame keuzes te maken. Daar zijn we ook volop mee bezig. Neem de vliegbelasting. Iedereen weet dat voor een klein bedrag binnen Europa kunt vliegen geen reële prijs is voor de impact op milieu en klimaat. Van veel mensen mag de vliegtax best omhoog maar gebruik de opbrengst dan om bijvoorbeeld internationale treinreizen goedkoper te maken. Het is ook spannend: als de overheid meer gaat sturen krijg je ook keuzes waar mensen het niet altijd mee eens zijn. Zie je dat ook terug in jullie onderzoek?

Geerte Paradies: Je ziet dat mensen zich zorgen maken over bepaalde maatregelen die hoge kosten met zich meebrengen. Sommigen zeiden echt buikpijn te krijgen van de financiële gevolgen die het klimaatbeleid voor henzelf heeft.

Rob Jetten: Kwamen er nog ideeën naar voren wat wij daaraan kunnen doen?

Geerte Paradies: Wat we veel tegenkwamen is dat het beleid eerlijk moet zijn. Het idee is dan dat huishoudens voor alles moeten opdraaien. Bedrijven moeten ook meebetalen hoor je dan. Tegelijkertijd maken mensen zich zorgen dat als je bedrijven zwaar belast ze weggaan uit Nederland. Het zijn allemaal ingewikkelde afwegingen.

Rob Jetten: Als overheid moeten we het goede voorbeeld geven, bijvoorbeeld door onze gebouwen verduurzamen, onze inkoop aan te scherpen, als bewindslieden minder vaak het vliegtuig te pakken. Bedrijven die veel uitstoten dwingen we de komende acht jaar via hogere CO2-belasting die met 50-60% terug te dringen. Maar wat ik zelf ook wel een zoektocht vind is hoe je mensen bereikt die de meeste ondersteuning nodig hebben. Veel mensen hebben het geld niet om hun huis te verduurzamen.

Geerte Paradies: Dat zagen we ook terug in onze gesprekken. Aan de ene kant moet er meer subsidie komen om het voor ieder betaalbaar te houden, maar men vindt het aanvragen heel ingewikkeld. We zien ook andere zorgen naast elkaar bestaan: het gaat niet snel genoeg maar tegelijkertijd is het te duur waardoor veel mensen dus niet mee kunnen doen.

Rob Jetten: We hebben al een prijsplafond om de energierekening een beetje te dempen, maar wat je wilt is huizen zo snel mogelijk verduurzamen. Met woningcorporaties maken we nu afspraken om de slechtste woningen zo snel mogelijk aan te pakken. Maar het is waar: er zijn al veel subsidies en het moet veel makkelijker worden daar een beroep op te doen. Tegelijkertijd moeten er ook veel strengere regels komen voor woningcorporaties of andere verhuurders om hen ook echt te dwingen te investeren in verduurzaming van hun huizen. Komt dat ook in jullie onderzoek ter sprake?

Geerte Paradies: Zaken afdwingen is niet letterlijk genoemd maar wel komt naar voren dat niet alleen verhuurders actie moeten plegen, maar allerlei partijen en individuen hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

Rob Jetten: Precies, we hebben een klimaatfonds van 35 miljard euro en kunnen de komende jaren daar gelukkig heel veel financieel mee ondersteunen. Maar uiteindelijk moet je ook gewoon heel duidelijk regels stellen en vanaf dat jaar bepaalde vormen van vervuiling verbieden of gebieden dat verhuurders dubbel glas installeren. We moeten het allebei doen.

Over deze en andere zorgen wil ik het komende jaar een burgerforum te organiseren. De klimaatproblemen zijn niet alleen voor politici om op te lossen. Het idee is zo’n 200 mensen die een goede afspiegeling vormen van onze samenleving te laten meepraten over ons klimaatbeleid en daar invloed op uit te uitoefenen. Wat zegt jullie onderzoek daarover?

Geerte Paradies: Zo’n 20 procent van de ondervraagden zou graag worden uitgenodigd. Ik denk dus dat het een goed idee is, helemaal als ze het beleid zo kunnen helpen inrichten dat ieders belangen vertegenwoordigd zijn.

Rob Jetten: Een van jullie aanbevelingen is meer informatie geven over welke maatregelen het kabinet nu en de komende jaren neemt, waarom we dat doen, welke rol technieken als waterstof of kernenergie spelen en hoe dat werkt. Goed te horen dat mensen dat ook echt willen begrijpen. Het vraagt van ons meer goede voorlichting, maar ook dat we het land in gaan om hier met mensen het gesprek over te voeren. We gaan daarbij volop gebruik maken van de gegevens uit het onderzoek van TNO. Dat gaat ons helpen het klimaatbeleid nog verder aan te scherpen.

Conclusies uit het onderzoek:

• Er is een grote spreiding in de mate waarin mensen zich zorgen maken over maatregelen rond het klimaatbeleid.
• De (hoge) kosten voor de burger spelen in alle sectoren (mobiliteit, gebouwde omgeving, elektriciteit, industrie, landbouw) een rol en er zijn zorgen over het aanvragen en toekennen van subsidies als oplossing voor deze kosten.
• Er zijn zorgen dat maatregelen niet ver genoeg gaan en dat het niet snel genoeg gaat om klimaatdoelen te halen. Tegelijkertijd zijn er ook zorgen over de gevolgen.
• Als oplossing wordt gekeken naar beleid in een andere sector of naar waterstof als alternatief.
• Er wordt meer betrouwbaarheid verwacht van de rijksoverheid
• Er is behoefte aan consequente handhaving door de rijksoverheid in de industrie en agrarische sector.
• Er is meer informatie gewenst over de reden voor beleid, de effectiviteit, voor- en nadelen en gevolgen van maatregelen.
• Naast informatie wordt ook actieve ondersteuning en praktische hulp van de overheid verwacht.
• Slechts 6% geeft aan niet geïnformeerd te willen worden over klimaatbeleid.
• Een burgerberaad past goed in behoefte van 20% van de Nederlanders om hier aan deel te nemen.
• Beleidsmakers kunnen de resultaten gebruiken om beleid aan te scherpen en hun communicatiestrategie mee vorm te geven.