Wordt de contingentenaanpak de doorbraak bij het verduurzamen van woningen?

Het consortium Integrale Energietransitie Bestaande Bouw (IEBB) heeft als ambitie het haalbaar, betaalbaar en opschaalbaar maken van de energietransitie in de bestaande (woning)bouw. Dit consortium bestaat uit 125 deelnemers waar in 38 deelprojecten wordt samengewerkt. De deelprojecten richten zich specifiek op de opschaling naar 200.000 renovaties per jaar vóór het jaar 2030.

Oplossing is vertrekpunt verduurzaming, niet de woning

Het tempo moet dus echt omhoog, en daar gaat de contingentenaanpak van TNO bij helpen. “Dat is een op datatechnologie gebaseerde methode om bestaande woningen sneller te kunnen verduurzamen”, legt Rogier Donkervoort uit. Hij is onderzoeker Energietransitie Gebouwde Omgeving bij TNO. “We hebben in Nederland acht miljoen woningen, waarvan er vóór 2030 anderhalf miljoen verduurzaamd moeten zijn. Maatwerk bieden voor iedere woning is niet te doen. We moeten naar een aanpak toe waarbij standaardoplossingen leidend zijn.

De kunst is dan wel om voor elke standaardoplossing de woningen te kunnen identificeren waarop deze oplossing past. Met de contingentenaanpak krijgen aanbieders van duurzame oplossingen alleen de woningen in beeld waarvan duidelijk is dat die zich goed voor deze specifieke oplossing lenen. Met andere woorden: de oplossing vormt het vertrekpunt voor verduurzaming, niet de woning.”Een wezenlijk andere methode dan de gangbare werkwijze, waarbij er per woning wordt gekeken welke duurzame oplossingen mogelijk zijn.

Met data en AI snel de juiste woningen vinden

Data en kunstmatige intelligentie (AI) spelen een cruciale rol bij de contingentenaanpak. TNO bouwt samen met haar partners aan een op AI gebaseerd datasysteem dat aanbieders van duurzame oplossingen helpt om heel snel de juiste woningen te selecteren. Donkervoort: “Straks kunnen we een specifieke oplossing invullen, waarna een lijst van geschikte woningen op het beeldscherm verschijnt.”

Naast bestaande data van bijvoorbeeld het CBS en de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) verzamelt TNO ook zelf aanvullende informatie. Daarbij spelen partners als Plegt-Vos en Reimarkt een belangrijke rol. “Zij weten precies wat de uitdagingen zijn bij het verduurzamen van bestaande woningen en die praktijkinformatie is voor ons van onschatbare waarde”, weet Donkervoort.

We moeten AI leren wat niet werkt

Noud Slot is procesmanager Innovatie bij Plegt-Vos, dat door de jaren heen veel informatie heeft verzameld over verduurzamingstrajecten voor woningcorporaties. “Wat het nog extra lastig maakt, is dat er bij de training van de AI niet alleen informatie nodig is van succesvolle verduurzamingstrajecten. Het is minstens zo belangrijk om aan te geven welke woningen uiteindelijk niet zijn aangepakt omdat een bepaalde oplossing daar niet werkte. Dat is typisch informatie die je als bouwer niet administreert”, weet Slot. “We hameren er nu intern op om dat voortaan wel te doen. En dat helpt: collega’s worden steeds enthousiaster over de contingentenaanpak en ze snappen dat daar specifieke informatie voor nodig is.”

TNO leert veel van Plegt-Vos over de praktijk van het verduurzamen van bestaande woningen. Donkervoort: “Daarbij spelen meer factoren een rol dan wij in eerste instantie dachten. Ook weten we hoe belangrijk een visuele check is en dat daar niet per se iemand voor op locatie hoeft te zijn. Vaak kun je via Google Street View al zien welke zaken een probleem kunnen vormen. Een uitbouw bijvoorbeeld, waardoor een woning qua afmetingen en isolatiewaarde toch anders is dan wat er op basis van de bestaande data in ons systeem staat.”

Meer data en informatie praktijkverduurzamingen leidt tot steile leercurve van AI Plegt-Vos richt zich in eerste instantie op de regio Twente. De data scientists van TNO zijn momenteel bezig om aan de aangeleverde woninglijst ook beelddata toe te voegen. Daarbij maken ze gebruik van openbare bronnen. Donkervoort: “Als Plegt-Vos straks met de contingentenaanpak aan de slag gaat, zullen er in het begin nog regelmatig woningen tussen zitten die zich toch niet voor de beoogde verduurzamingsoplossing lenen. Maar dat is dan weer feedback waar we het systeem mee kunnen verbeteren. Dat is het mooie: hoe meer data en informatie over praktijkverduurzamingen, hoe steiler de leercurve van de AI. En dat leidt weer tot een steeds betrouwbaarder systeem.”

Van bedenken naar doen

Voor de contingentenaanpak werkt TNO ook veel samen met Reimarkt. Samen met leveranciers, gemeentes en woningcorporaties ontwikkelt Reimarkt duurzame standaardoplossingen die ontworpen zijn voor een groot deel van de woningvoorraad. Klanten vinden bij Reimarkt verduurzamingspakketten en -producten die geschikt zijn voor hun woningtype, inclusief installatiekosten, plus een indicatie van de opbrengst.

Mathijs Vallinga van Reimarkt is enthousiast over de samenwerking met TNO: “Vanuit een wat hoger abstractieniveau tot en met de uitvoering met elkaar kunnen samenwerken: dat vind ik fascinerend. De combinatie van kennis en doen is een hele sterke. Een ander essentieel element in onze samenwerking is dat we continu kijken naar vernieuwende methoden om innovatieve oplossingen te laten werken. We kunnen ons bij de energietransitie geen tijdverlies meer permitteren. We zijn de fase van bedenken voorbij, we moeten naar de fase van doen.”

Contingentenaanpak: Maatwerk op grote schaal

Aanbieders van duurzame oplossingen zijn met de contingentenaanpak dus veel minder tijd kwijt met het bepalen of een woning wel of niet geschikt is. Ook wordt het straks eenvoudiger om duidelijkheid te geven over de kosten en de energiebesparing van de maatregelen. Maatwerk op grote schaal dus. Alles wijst erop dat de contingentenaanpak tot een snellere verduurzaming van bestaande woningen zal leiden. “Onze grote uitdaging is nu om de door ons ontwikkelde contigentenaanpak ook echt goed aan te laten sluiten bij de dagelijkse praktijk”, benadrukt Donkervoort. “Daarvoor zijn samenwerkingen met verduurzamingsbedrijven als Reimarkt en Plegt-Vos essentieel.” De contingentenaanpak vraagt volgens Donkervoort een totaal andere aanpak van partijen die duurzame oplossingen in bestaande woningen toepassen. “Voor hen is het echt een grote verandering om tot een gestandaardiseerde werkwijze te komen. Het blijft immers lastig om ‘nee’ te moeten verkopen als een klant specifieke verzoeken heeft. Je ziet dan ook dat de behoefte om maatwerk te leveren vrij diep zit in deze sector. Het is nu aan ons om te laten zien hoeveel voordelen het heeft om standaardoplossingen te bieden en vooraf al duidelijk in beeld te hebben welke woningen daarvoor geschikt zijn.”