Innovatietrends in verduurzaming gebouwde omgeving

De trends van de energietransitie in de gebouwde omgeving

Reden voor TKI Urban Energy om samen met TNO twaalf innovatieve thema’s in de gebouwde omgeving onder de loep te nemen. Het onderzoek van TNO in samenwerking met experts per thema, geeft antwoord en inzicht in de ontwikkelingen en knelpunten bij het inzetten van duurzame oplossingen en opschaling daarvan in de gebouwde omgeving.

Twaalf innovatieve thema’s onder de loep:

• Zonnepanelen
• Renoveren via standaardisatie (industralisatie van renovatieconcepten)
• Drijfveren van woningeigenaren (drijfveren en barrières)
• Warmtepompen (de vervanger van de cv-ketel)
• Warmte-afgiftesystemen
• Tapwater (over de stijging van de vraag en energiebehoefte van warm water)
• Ventilatiesystemen (over hoe isolatie ook de noodzaak tot ventilatie vergroot)
• Warmteopslag (hoe gebruik je de hitte van de zomer als verwarming in de winter of hoe benut je een overschot aan elektriciteit)
• Warmtenetten (verwarming op wijkniveau)
• De arbeidsmarkt (de beschikbaarheid van voldoende personeel)
• Energiecollectieven – van energyhubs tot energiecoöperaties

Kennis blijven nemen van innovaties

Op veel thema’s gaan de ontwikkelingen in sneltreinvaart en er kan nog veel potentieel worden ontsloten. Michiel Kirch, directeur TKI Urban Energy: “Investeren is belangrijk. Tegelijkertijd liggen er uitdagingen voor iedereen om kennis te blijven nemen van de innovaties die er zijn; van bewoners, warmtebedrijven, woningbouwcoöperaties tot aannemers en gemeenten. Techneuten en gedragsdeskundigen moeten hiervoor de handen permanent ineenslaan. Om de versnelling te helpen is daarnaast meer standaardisatie nodig (plug & play van installaties, industrialisatie van de bouw) en kan de overheid een duidelijker regierol pakken”.

Handvatten voor uitrollen nieuw duurzaam beleid

Vera Rovers onderzoeker energietransitie bij TNO: “TNO heeft dit trendonderzoek uitgevoerd in opdracht van TKI Urban Energy. Per thema hebben we meerdere experts geïnterviewd over de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Er zijn knelpunten, ontwikkelingen en randvoorwaarden genoemd per thema. Dit  hebben we gerelateerd aan de potentiële impact van (ontwikkelingen in) de technologie op CO₂-emissiereductie en nationale kosten. Daarbij worden drie’potentiële marktontwikkelingen uitgewerkt: verdubbeling (twee keer zoveel toepassing dan berekend in de KEV), natuurlijk moment (toepassing van de technologie bij vervanging) en technisch potentieel (maximale toepassing van de techniek, zo snel mogelijk).

Randvoorwaarden voor opschaling verduurzaming

Wat opvalt in de interviews is dat de opschaling in sommige gevallen gebaat is bij (technologische) innovaties, maar vaak ontbreekt het eerder aan:

1. het vertrouwen in en de bekendheid met de technologie en de voordelen ervan;
2. een goede business case waardoor er een prikkel is om te investeren; en
3. een gunstige context voor de implementatie.

Zo denken bijvoorbeeld warmtebedrijven en woningcorporaties bij warmtenetten nog niet altijd aan lage temperatuurnetten en kijken projectontwikkelaars bij renovatie nog te weinig naar fabrieksoplossingen. Het trendrapport geeft richting aan de aanpak die nodig is om de toepassing van technologieën op te schalen.

Daarnaast is er een tekort aan (specialistische) arbeidskrachten om de energietransitie uit te voeren en op te schalen. Behalve investeren in meer personeel, zijn er ook allerlei innovaties die arbeidsbesparend zijn. Om de installatie van warmtepompen en ventilatiesystemen te versnellen kunnen plug & play methoden een grote bijdrage leveren aan het verminderen van de benodigde arbeidsuren, van kosten en van expertise.

De regierol van de overheid

Een duidelijke visie en beleid vanuit de overheid kan de opschaling in de gebouwde omgeving ondersteunen en zo een gunstige context te creëren. Bijvoorbeeld door middel van subsidies voor ventilatiesystemen en warmteopslag, door meer consistentie aan te brengen in lokale regels en werkwijzen en door te kunnen sturen op prestatie-eisen en deze te kunnen handhaven.