Mentale gezondheid van kinderen op een wetenschappelijk onderbouwde manier versterken

“Met onze jarenlange ervaring ontwikkelen we tools om professionals, kinderen en ouders te ondersteunen bij het vergroten van de weerbaarheid van kinderen. Met onze verschillende onderzoekslijnen sluiten we aan bij de actualiteit”, aldus Minne Fekkes, bijzonder hoogleraar Sociale vaardigheden en weerbaarheid bij de UvA en onderzoeker bij TNO.

Een weerbaar kind vindt beter zijn of haar weg in de maatschappij, en in het volwassen leven. Weerbaarheid heeft grote voordelen voor zowel het kind, dat zijn of haar leven beter op de rit krijgt, als voor de maatschappij. Weerbare kinderen ondervinden minder nadelige gevolgen van de tegenslagen die ze tegenkomen, zoals lichamelijke en psychische problemen, angsten, een negatief zelfbeeld of onaangepast gedrag. Het opvangen en oplossen van die problemen op latere leeftijd is veelal complex, zoals de problemen in de jeugdhulp laten zien.

Belang van evidence-based onderzoek

“Er gebeurt een heleboel op het gebied van het versterken van de mentale gezondheid van kinderen, maar helaas zijn lang niet alle interventieprogramma’s wetenschappelijk onderbouwd. Het resultaat is dat er slechts beperkte informatie over de effectiviteit en efficiëntie van deze interventies is. Het is belangrijk om praktijkervaring te staven met wetenschappelijk onderzoek. Daarbij is het van belang dat een programma bestaat uit componenten die effectief zijn gebleken, zodat je er daadwerkelijk de mentale gezondheid mee bevordert en verspilling van tijd en geld voorkomt.

Ook moet een interventie aansluiten bij de behoeften van de kinderen voor wie het bedoeld is (bijvoorbeeld qua leeftijd of achtergrond). Wij hebben de kennis en ervaring in huis om onderbouwde interventies te ontwikkelen die effectief zijn in het verbeteren van de weerbaarheid van kinderen én toegespitst zijn op de behoeften van de (eind)gebruikers. Gebruikers zijn in dit geval professionals en leerkrachten, maar ook ouders en de kinderen zelf”, legt Fekkes uit, die op 17 mei 2023 zijn oratie, met de titel ‘Weerbaarheid van jongeren versterken. Sleutel tot geluk?’, uitsprak.

Ondersteunen van mentale gezondheid, van scheiding…

Verschillende onderwerpen waar TNO aan werkt zijn onder meer pesten, stress bij scholieren, sociale vaardigheden en weerbaarheid na een scheiding. “Alle kinderen zouden veilig, gezond en kansrijk moeten kunnen opgroeien. Ingrijpende jeugdervaringen zoals een scheiding kunnen hierop grote invloed hebben. We werken daarom al 15 jaar aan preventieve ondersteuning van kinderen in verschillende leeftijdsgroepen (onder andere Stoere Schildpadden 4-6 jaar, Dappere Dino’s 6-8 jaar), maar ook aan ondersteuning van ouderschap na scheiding (bijvoorbeeld ScheidingsATLAS). Ouders spelen een belangrijke rol als het gaat om de mentale gezondheid van hun kinderen. Daarom kijken we hoe we positief ouderschap kunnen ondersteunen.

Daarnaast richten we ons met het consortium ‘Ondersteuning (stief)ouderschap in samengestelde gezinnen’ op het ontwikkelen van een theoretisch kader voor stiefouderschap, deskundigheidsbevordering voor beroepskrachten die werken met samengestelde gezinnen en passende laagdrempelige begeleiding voor samengestelde gezinnen”, vertelt Klein Velderman.

… tot pesten

TNO ontwikkelt al ruim 20 jaar anti-pestinterventies. “Onze PRIMA-aanpak is een erkende en aanbevolen schoolbrede aanpak om pesten op basisscholen te voorkomen en verminderen. Waar onze kennis en interventielijnen op het gebied van scheiding en pesten al enorm sterk zijn, proberen we ons te verbreden en onderzoeken we welke effectieve onderdelen wellicht ook goed in andere situatie kunnen worden ingezet”, zegt Fekkes.

Aansluiten op de actualiteit

Stress bij scholieren is een onderwerp dat steeds vaker in het nieuws is. “De druk op scholieren neemt toe, dat is zorgwekkend. Wij gaan binnenkort het programma Mentorlessen over Stress  evalueren bij 6.000 scholieren. Er wilden heel veel scholen meedoen, dat zegt ook wel wat over de urgentie van dit thema. Daarnaast hebben we sociale vaardigheden en weerbaarheidstrainingen, zogenaamde psycho-educatie, ontwikkeld voor kinderen die een duwtje in de rug kunnen gebruiken maar ook bij een hele klas kunnen worden ingezet. Ook hier geldt dat we vooraf goed hebben uitgezocht wat wel en niet werkt.

Doelgericht trainen met praktische oefeningen en werken met cognitief gerichte oefeningen bleek effectief. Psychofysieke techniek, waarin bijvoorbeeld tijdens fysieke oefeningen vertrouwen in anderen wordt geoefend, liet echter nauwelijks effect zien”, licht Fekkes toe.

Samen met stakeholders

“We zijn coördinator en belangrijke partner van nemen Regionale Kenniswerkplaats Jeugd Samen, waarin professionals uit de praktijk, beleid, onderzoek en opleidingen samen met ervaringsdeskundige ouders en jongere regionale maatschappelijke vraagstukken oppakken. Met als doel het bijdragen aan het gezond, veilig en kansrijk opgroeien van kinderen en jongeren. Dat is precies wat we ook in al onze onderzoeken doen; het samenbrengen van relevante stakeholders om tot wetenschappelijk onderbouwde en praktijkgerichte oplossingen te komen”, stelt Klein Velderman.

Dichtbij en ver weg

De eerste 1000 dagen van een kind zijn cruciaal voor de ontwikkeling, gezondheid en welzijn gedurende het leven. Binnen het bredere Centering programma is ook aandacht voor de mentale gezondheid. “Bovendien kijken we niet alleen naar Nederland. Zo is het door TNO ontwikkelde Build your own Buddy (BoB) programma ingezet om de weerbaarheid en emotieregulatie van jonge kinderen in Zuid-Soedan te versterken. Bij alle onderwerpen en doelgroepen kijken we wat de beste passende vorm en intensiteit is. Soms kan bijvoorbeeld een groepsvorm het beste werken, in andere gevallen individuele ondersteuning”, stelt Klein Velderman.

Uitdaging

“Er lijkt een toename te zijn in mentale problemen bij kinderen. We zullen ook onderzoek moeten doen naar de oorzaken. We blijven ons daarnaast inzetten om zo goed mogelijk in kaart te brengen wat werkt en voor wie. Het is belangrijk te zorgen dat de ondersteuning die er is goed aansluit op de betreffende doelgroep en iedere doelgroep bereikt wordt, daar is nog winst te behalen”, denkt Klein Velderman.

“Gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen. Pesten is landelijk aan het afnemen. Het loont dus om antipesttrainingen in te zetten. Laten we erin blijven investeren en inzetten op effectieve ondersteuning van kinderen, op alle vlakken”, besluit Fekkes.

Wil je meer weten over ons werk op het gebied van mentale gezondheid van kinderen en/of met ons samenwerken? Neem dan contact met ons op.