De duurzame toekomst van de Nederlandse woningvoorraad in beeld

Duurzaamheidsmaatregelen evalueren

Om de voortgang en de effecten van het klimaatbeleid goed te kunnen volgen publiceert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) elk jaar de Klimaat- en Energieverkenning (KEV). TNO levert hieraan bijdragen op verschillende deelgebieden. PBL en TNO hebben nu samen het open source model Hestia ontwikkeld. Het bevat de energetische staat van alle woningen in ons land en kan maatregelen door zowel eigenaren als overheid doorrekenen op de effecten daarvan.

Effectberekeningen energietransitie met Hestia

Het model levert een breed scala aan effectenberekeningen, waaronder de kosten en energiebesparing bij verschillende beleidsbeslissingen. Het model wordt onder andere ingezet voor de Klimaat- en Energie Verkenning (KEV).

Naast de ontwikkeling van het gas-, elektriciteits- en warmteverbruik rekent Hestia ook de kosten en baten van investeringen voor alle relevante factoren en vele andere aspecten gerelateerd aan de verduurzaming van woningen. Om tot effectief beleid te komen en gericht besluiten te nemen zijn betrouwbare inzichten nodig in de effecten van verschillende maatregelen. Met perspectieven en scenario’s worden daarvoor prognoses gemaakt, gebaseerd op inputdata uit de praktijk en gevalideerde fysische modellen.

Voor ieder jaar (van 2000 tot 2050) modelleert Hestia de energetische kwaliteit van de woningvoorraad, en simuleert tot op individueel woningniveau – en de aparte bouwdelen – het investeringsgedrag van woningeigenaren. Dat investeringsgedrag is gebaseerd op realistische business cases en trends in genomen maatregelen. De scenario’s worden opgebouwd vanuit feitelijke data onder andere afkomstig uit de (3D) BAG, CBS en KNMI. Deze data worden jaarlijks gekalibreerd en geüpdatet.

Perfecte bron van informatie

“Wij hadden eigen geografisch model om de warmtevoorziening te verduurzamen. Het model van TNO simuleert het gebouwgebonden energieverbruik door huishoudens. Door beide modellen te combineren en betere functionaliteiten toe te voegen hebben we nu een simulatiemodel dat een perfecte bron is voor de KEV en voor beleidsmakers om gericht te werken aan het halen van de klimaatdoelen”, zegt Folkert van der Molen van het PBL.

Open source

Evie Cox van TNO: “En omdat Hestia open source is, kunnen we data van het CPB, CBS, de TU Delft met hun 3D BAG database, KNMI en RVO hierin verwerken. Dat levert zeer betrouwbare inzichten op over de effecten van uiteenlopende maatregelen.

Gericht beleid

Het unieke aan Hestia is het combineren van een ongekende hoeveelheid data uit verschillende openbare bronnen waardoor veel doorsneden zijn te maken. Zo is van de woningvoorraad bekend uit welke type woningen deze bestaat, waar ze staan, hoe ze geïsoleerd zijn, of ze een warmtepomp, cv-ketel of gaskachel hebben, hoeveel mensen er wonen, wat het energieverbruik is en ga zo maar door.

“Door bronnen van onder meer PBL, TNO en CBS samen te brengen kunnen we allerlei datapunten aan elkaar knopen en die doorrekenen. Van regio tot wijkniveau, woningtype, mate van isolatie, verbruik en meer krijgen we dan inzicht welke investeringen in energiebesparing door de eigenaar van de woning wat opleveren. Dat maakt heel gericht beleid mogelijk”, zegt Evie.

Transitievisies Warmte

De lancering van het Hestia-model deze zomer maakt het mogelijk aan de slag te gaan met de doorrekeningen van de Transitievisies Warmte die gemeenten recent hebben opgesteld om hun wijken aardgasvrij te maken. Zo is nog gedetailleerder te bepalen hoe beleid om bijvoorbeeld warmtepompen te subsidiëren in de praktijk uitpakt, wat daarvan de kosten zijn en wat het concreet oplevert.

“We kunnen becijferen hoeveel warmtepompen er in 2030 waar in ons land zijn geïnstalleerd en wat dat betekent voor de vraag naar elektriciteit, of daarvoor meer opslag nodig is en in welke vorm, dan wel dat eer netverzwaring nodig is. In Hestia komt de samenhang tussen aardgas, elektriciteit en warmte scherp naar voren, zoals wat de gevolgen zijn van de afname van het aantal gasaansluitingen. Ook kunnen we nu relaties leggen met andere belangrijke thema’s als circulaire economie, energiearmoede of ruimtelijk beleid.”

Instrument voor gemeenten

Voor de gemeenten in ons land, die in het klimaatbeleid worden gezien als de regisseurs van de warmtetransitie voor de gebouwde omgeving, biedt Hestia nieuwe aanknopingspunten om hun beleid verder te verfijnen. Zo is te berekenen welke subsidiemaatregelen voor hoeveel woningen welk effect sorteren. PBL en TNO werken in dit verband aan een soort dashboard waarin beleidsmakers van gemeenten hun voorgenomen maatregelen kunnen toetsen op de resultaten zonder zelf met het complexe Hestia-model aan de slag te hoeven.

Hestia: warmte van het haardvuur

De naam Hestia is ontleend aan de Griekse mythologie. Het is de naam van de godin van het huiselijke haardvuur. Ze staat bekend om haar zachtmoedigheid en oprechtheid en zou de kunst van het bouwen hebben uitgevonden.