Bewegingsziekten bewegen mee: van wagenziekte naar 'cybersickness'

Als je leest of gamet in een rijdende auto, ben je met je ogen op de tekst en het scherm gefocust, terwijl het voertuig waarin je zit druk heen en weer beweegt. Door die dubbele informatie kunnen de hersenen van slag raken en begint het zweten, gapen en braken door de misselijkheid. Er zijn echter maar weinig bestuurders die last hebben van bewegingsziekte. Zij weten immers al wat voor beweging de auto gaat maken en kijken de meeste tijd ver vooruit.

Uit een enquête (Ford) blijkt dat 47 procent van de respondenten ziek wordt op de achterbank en 36 procent voorin de auto. Er is een aanzienlijk verschil tussen bestuurder en passagiers: slechts 17 procent ervaart bewegingsziekte wanneer hij of zij zelf achter het stuur zit.

Wagenziekte voorkomen? Onderaan dit artikel staan acht tips om de kans op bewegingsziekte of wagenziekte zo veel mogelijk te beperken.

Zelfrijdende auto’s en ‘cybersickness’

Auto’s krijgen steeds meer ondersteunende functies bij het rijden: automatisch aanpassen van snelheid en afstand, binnen de lijnen van de rijbaan blijven, etc. Met de opkomst van zelfrijdende auto's verandert het type bewegingsziekte. We gaan van wagenziekte, die kan optreden wanneer je als passagier in een auto meerijdt, naar zelfrijdende-autobewegingsziekte (cybersickness), die ontstaat wanneer je in een zelfrijdende auto zit.

Naar verwachting heeft straks 60 procent van de inzittenden van alle zelfrijdende auto’s last van wagenziekte.

Volgens professor Jelte Bos, onderzoeker van bewegingsziekte en desoriëntatie bij TNO, komt dit doordat passagiers bezig zullen zijn met hele andere dingen, met name virtueel vermaak. Tijdens een rit in een autonome auto kan er bijvoorbeeld een film gekeken worden. Voor autobestuurders gaat dit eveneens gelden, aangezien zij hun taak aan de auto zelf overlaten om eveneens een passagier te worden.

Ook stelt Bos dat het begrip wagenziekte plaats lijkt te moeten maken voor ‘cybersickness’. Jelte Bos: “Bewegende kunstmatige beelden veroorzaken deze bewegingsziekte, zelfs wanneer de kijker volledig stil zit. Chauffeurs die nooit last hebben van bewegingsziekte tijdens het rijden, kunnen hier wel gevoelig voor zijn wanneer ze als passagier in een zelfrijdende auto zitten. Dit vanwege het gebrek aan controle over het voertuig en de conflicterende zintuiglijke prikkels.” De komende jaren zal dit alleen maar toenemen omdat auto’s zich steeds meer zelfstandig een weg door het verkeer naar de Costa’s en de bergen manoeuvreren.

Leer automatisch rijdende auto’s wat ziek maakt

Bij TNO in Soesterberg wordt onderzoek gedaan naar het vaststellen van de mate bewegingsziekte die iemand ervaart. Dat gebeurt door te kijken naar de lichamelijke reacties zoals een verandering in ademhaling, hartslag of huidtemperatuur. Deze kennis is nuttig voor de ontwikkeling van zelfrijdende auto’s waarbij de auto weet waar inzittenden misselijk van kunnen worden.  De auto zou eigenlijk moeten gaan rijden zoals mensen deze nu besturen. Want als je zou weten welke autobewegingen wel en welke niet misselijkmakend zijn, dan kun je de automatische besturing van die zelfrijdende auto zo aanpassen dat die misselijkmakende bewegingen zo veel mogelijk worden vermeden.

Onderzoek met proefpersonen

TNO doet onderzoek naar bewegingsziektes onder meer met proefpersonen. De resultaten die het oplevert vertaalt TNO naar een rekenmodel. Daarmee kunnen de ontwikkelaars van zelfrijdende auto’s ieder hun eigen auto’s zo laten rijden dat de kans op wagenziekte zo klein mogelijk is.

Veel van het onderzoek naar bewegingsziekte doet TNO ook in het laboratorium. Dit doet TNO met een grote multi-inzetbare simulator voor complexe bewegingen, DESoriëntatie DEMONstrator Amst (Desdemona). Dit is een driedimensionale bewegingssimulator, desoriëntatietrainer en geavanceerd onderzoekslaboratorium in één.

Deze wereldwijd unieke simulator wordt  gebruikt voor onderzoek én voor het nabootsen van complexe situaties waarin gevlogen, gereden of zelfs gevaren wordt. Maar uiteindelijk gaan we ook met proefpersonen in een auto de weg op. Wel op een afgesloten deel zodat we andere verkeersdeelnemers niet hinderen met het speciale rijgedrag bedoeld om mensen snel wagenziek te maken.

Fijn op weg met deze acht tips tegen wagenziekte

1. Rijstijl

Als passagiers halverwege de reis beginnen te klagen over een te wilde rijstijl, zijn ze eigenlijk al te laat. De evenwichtsorganen zijn dan al overprikkeld. Als je weet dat er mensen instappen die gevoelig zijn voor wagenziekte, moet je vanaf het begin rustig rijden. Schakel soepel op en af, neem bochten in een geleidelijke beweging en rem niet te abrupt af.

2. Uitzicht

Zorg dat je naar buiten kan kijken. Ga voorin zitten of middenin op de achterbank en zet kleine kinderen op een stoelverhoger.

3. Afleiding

Afleiding is goed. Zing liedjes, speel een spelletje waarbij je naar buiten kijkt. Vooral bij kinderen werkt dat nog goed.

4. Medicatie

Er bestaan verschillende soorten medicatie tegen wagenziekte. Deze zorgen ervoor dat je na inname van een pil of druppeltje wat slaperiger wordt. Let wel op: voor de bestuurder is dit uiteraard geen optie, net zo min als voor mensen die gelijk na de rit nog actief moeten zijn.

5. Eten en drinken

Wat je vooral niet moet doen is veel snoep of vette gerechten eten. En probeer ook zo min mogelijk koffie te drinken. Tot wel 5 uur voor de rit. Gember en cola werken wel, die hebben een positief effect op je spijsvertering.

6. Hoofd tegen het raam

Voor wie ziek wordt tijdens een autorit, kan het wellicht werken om met het hoofd rustig tegen de autoruit te leunen. De trillingen zouden een positief effect hebben.

7. Plek in de auto

Passagiers die voorin zitten, hebben het minst vaak last van wagenziekte. Toch een plek op de achterbank aangewezen gekregen? Dan is de middelste plek de beste optie. Door het zicht op de weg, neemt het risico op wagenziekte af.

8. Frisse lucht

Een belangrijke rol speelt de frisse lucht in de auto. Zet de ventilatie dus een tandje hoger of open het raam op een kiertje. Daarnaast zou een lagere temperatuur van rond de 18 graden ook helpen.