Nederland wereldwijde hub voor waterstofimport, transport en opslag

Prominente rol Nederland

“Nederland wil een prominente rol spelen als importeur en doorvoerhaven van waterstof in Europa”, zegt Rene Peters, directeur gastechnologie van TNO, die bij de ondertekening aanwezig was. “We zijn sinds vorig jaar in opdracht van het ministerie van EZK al bezig met een programma om kennis op te bouwen rond het ontwikkelen van internationale importketens van groene waterstof, het Sustainable Hydrogen Import Program Netherlands (SHIPNL). We weten als TNO veel van waterstof, maar hier gaat het om een nieuw speelveld, waar economische haalbaarheid, veiligheid, infrastructuur en meer samenkomen.”

Samenwerken met Afrikaanse landen

Namibië heeft potentie als exportland voor waterstof en ammoniak, omdat het veel ruimte heeft voor zonne- en windenergie en een diepzeehaven heeft. Reden voor Nederland en premier Mark Rutte om met een delegatie waaronder TNO-CEO Tjark Tjin-A-Tsoi af te reizen naar Namibië, Zuid-Afrika en Marokko. De reis stond in het teken van samenwerking op het gebied van groene waterstof. TNO werkt daar samen en deelt kennis over waterstof met onderzoeksinstituten en bedrijven.

Ambities en concrete plannen

Door onze strategische ligging en kennis en ervaring op het gebied van gastechnologie is Nederland bij uitstek geschikt hier een leidende positie in te nemen. De havens van Rotterdam, Amsterdam, Eemshaven en Vlissingen hebben allemaal ambities en concrete plannen voor het importeren en produceren van waterstof. Dat kan ook in vloeibare vorm (LH2), als ammonia of een drager als Liquid Organic Hydrogen Carrier (LOHC).

In SHIPNL werken nu zo’n 25 partijen uit industrie, havens, toeleveranciers, onderzoeksinstellingen en ministeries samen aan het opzetten van importketens vanuit andere landen via ons land naar industriële clusters zoals het Ruhrgebied. De overeenkomst met Spanje is naar verwachting de eerste uit een reeks met andere landen.

Opslag waterstof

Behalve import, productie en transport staat ook grootschalige opslag van waterstof hoog op de agenda van de Nederlandse overheid en de Europese Commissie. Hernieuwbare waterstof, geproduceerd uit zon en wind, is de komende decennia in grote hoeveelheden nodig als vervanger van fossiele brand- en grondstoffen. Opslag kan dienen als strategische energiereserve, worden gebruikt als er weinig zon of wind is voor de productie van hernieuwbare energie en worden gevoed als er meer duurzame energie wordt geproduceerd dan op dat moment nodig is.

Toekomstige behoefte aan import en opslag

Hoeveel opslag er op welke plekken nodig is en wat daarvan de kosten zijn, was een vraag die de Europese Commissie aan TNO voorlegde.

“We hebben onderzoek van het Energy Transition Expertise Centre (ENTEC) van de Commissie gecoördineerd om inzicht te krijgen in de huidige en toekomstige behoefte aan import en opslag van hernieuwbare waterstof en bijgedragen aan een studie naar de mogelijkheden van warmteopslag”, vertelt TNO-expert Joris Koornneef.

Marktpotentieel en kosten

In de strategie van de Commissie was de aanvankelijke doelstelling in 2030 ten minste 40 gigawatt aan elektrolysecapaciteit te hebben geïnstalleerd om daarmee zo’n 5 van de benodigde 10 megaton aan hernieuwbare waterstof te produceren. Na de inval in Oekraïne is dat doel aangescherpt tot vrijwel een verdubbeling richting 80 GW.

“In de studie hebben we een overzicht gegeven van technologische opties voor opslag van waterstof, het marktpotentieel beschreven en de daarmee gepaard gaande kosten berekend. Ook geven we inzicht in hoe opslag van waterstof kan bijdragen aan flexibiliteit, leveringszekerheid en economische waarde. Verder hebben we een rekentool ontwikkeld om voor regio’s uit te rekenen aan hoeveel opslag behoefte is, of dat ondergronds kan of in tanks, wat de kosten daarvan zijn en hoe dat in een toeleveringsketen is te organiseren”, zegt Joris.

Waaier aan oplossingen nodig

Verder coördineert TNO een project door een consortium van enkele tientallen onderzoeksinstellingen en bedrijven dat binnen GroenvermogenNL onderzoek doet naar transport en opslag van waterstof (Hydrogen Transport, Offshore and Storage-HyTROS).

Rene: “Om de benodigde opslagcapaciteit van 1 tot 3 terawattuur in 2030 en tussen de 14 en 29 TWh in 2050 te realiseren is een waaier aan oplossingen nodig. Opslag in lege zoutcavernes voor korte termijn, seizoensopslag in poreuze reservoirs, in bovengrondse tanks bij havens voor import.

We kijken naar ontwikkelingen van technologieën, kosten, economische haalbaarheid, infrastructuur, veiligheid en meer. Welke vorm van waterstof is bij welke industriële cluster het meest logisch. Je moet het totaal kunnen overzien om daarbinnen de juiste keuzes te maken.”