D-score biedt in één oogopslag inzicht in de ontwikkeling van jonge kinderen

“We gebruiken allerlei instrumenten om de ontwikkeling van kinderen te meten. Zo meten we in Nederland bij het consultatiebureau 75 kenmerken. In andere landen worden weer andere instrumenten ingezet. Ik vroeg me een tijd geleden al af of het niet mogelijk was een maat te ontwikkelen die de ontwikkeling van kinderen in één getal vastlegt. Iets wat we al doen voor groei met de groeidiagrammen gebaseerd op lengte en gewicht.”

“Op basis van data van 2.000 kinderen die TNO door de jaren verzameld had, ben ik gaan kijken of het mogelijk was ontwikkeling in één score te vangen. Tot mijn verbazing lukte dat erg goed. Ik kwam tot een model waaruit een curve kwam die lijkt op degene die we kennen van lengte en gewicht. Net als bij groei in lengte en gewicht gaat vroege ontwikkeling sneller dan ontwikkeling op latere leeftijd”, vertelt Stef van Buuren, onderzoeker bij TNO en hoogleraar statistical analysis of incomplete data aan de Universiteit Utrecht.”

WHO meeteenheid

Inmiddels heeft de WHO de D-score als meeteenheid geaccepteerd. “Toen we de beschikking kregen over data uit het buitenland, bleek het D-score algoritme precies op de data te passen uit onder meer Colombia, Brazilië, Bangladesh en Ethiopië. We hebben toen een internationaal project kunnen starten met onder andere de Bill & Melinda Gates Foundation. Dat is nu het Global Scales for Early Development (GSED) project van de WHO. Dat de WHO de D-score nu als meeteenheid heeft gekozen om vanuit verder te bouwen, is een enorme mijlpaal. De D-score maakt het mogelijk om met dezelfde maatstaf wereldwijd de ontwikkeling van kinderen te volgen”, volgens Van Buuren.

Hoe werkt de D-score?

De D-score vertaalt de resultaten op verschillende kenmerken van ontwikkeling van kinderen van 0 tot 4 jaar in één getal. Dit getal is een maatstaf voor de algehele ontwikkeling van het kind, waarbij fysieke, emotionele en communicatieve indicatoren worden gecombineerd om de mate ontwikkeling in de kindertijd te meten.

“De D-score was initieel gebaseerd op het ‘Van Wiechen-schema’ met kenmerken die routinematig in de Nederlandse jeugdgezondheidszorg worden gebruikt, zoals ‘Kan het kind twee blokken stapelen?’, ‘Kan het kind lopen?’ en ‘Zegt het kind al drie woordjes?’. Naar alle domeinen van ontwikkeling wordt gekeken en op basis daarvan wordt de D-score berekend. Net als lengte en gewicht neemt de D-score toe met de leeftijd, daardoor kan de ontwikkeling van kinderen in de loop van de tijd worden gevolgd met behulp van groeidiagrammen. Dit is een aanvulling op de traditionele praktijk waar de verschillende ontwikkelingsmijlpalen afzonderlijk worden geëvalueerd of met domein specifieke scores wordt gewerkt”, legt Iris Eekhout, methodoloog en statistisch analist bij TNO, uit.

Vertaling naar internationale context

“We zijn er erg trots op dat we de D-score samen met de WHO en andere partners hebben kunnen doorontwikkelen naar een internationale context. Met de D-score en de GSED-metingen hebben we een gestandaardiseerde manier gevonden om de ontwikkeling van kinderen op populatieniveau op een cultureel neutrale en nauwkeurige manier te volgen. De D-score wordt als basis gebruikt voor het GSED-meetinstrument. De D-score is daarvoor uitgebreid met verschillende meetinstrumenten om in internationale context te kunnen worden gebruiken. Nu kan wereldwijd dezelfde score worden bepaald, waarbij gebruik gemaakt wordt van verschillende beschikbare metingen in zeer diverse landen. Dat is mogelijk omdat verschillende instrumenten vaak dezelfde onderliggende kenmerken meten”, aldus Eekhout.

Waarom is een dergelijke score van belang?

Een ontwikkelingsstoornis in de vroege kinderjaren kan leiden tot uitdagingen voor de rest van iemands leven. Naar schatting komen 200 miljoen kinderen in lage- en middeninkomenslanden door omstandigheden niet tot bloei.

“De D-score kan als populatie indicator worden gebruikt, om te laten zien welke kinderen hun potentieel realiseren. Daarnaast kan je voor het individuele kind zien of het zich binnen de grenzen ontwikkelt en vooruitgaat gedurende de tijd. Je kunt een kind dus volgen in de tijd, twee kinderen onderling vergelijken en zien hoe een kind zich ontwikkelt ten opzichte van een referentiegroep”, stelt Eekhout.

“De D-score kan echt een verschil gaan maken in gezondheid van kinderen wereldwijd. Zo kunnen landen, regio’s en kinderen die achterblijven opgespoord worden. Daarmee kan de score bijdragen aan betere methodes om de ontwikkeling van jonge kinderen in verschillende landen te stimuleren, doordat interventies geëvalueerd kunnen worden. Uiteindelijk leidt dat tot een betere ontwikkeling van kinderen. Wat de D-score bovendien onderscheid is dat het een positieve maat is; het geeft aan in hoeverre kinderen hun potentieel halen. Er zijn maar weinig positieve gezondheidsindicators, maar lengte en de D-score zijn er een van de weinige”, benadrukt Van Buuren.

Toekomstplannen: leeftijd uitbreiden en implementatie

De D-score kan nu de ontwikkeling van kinderen tussen 0 en 4 jaar meten. Van Buuren: “Ons doel is om de D-score uit te breiden naar oudere kinderen en metingen over leeftijden heen te standaardiseren. We hopen in de nabije toekomst met partners samen te werken om dit doel te bereiken. Naast de score doortrekken naar een oudere leeftijd is het ook waardevol de score aan te passen naar prematuren. Te vroeg geboren worden heeft immers invloed op de ontwikkeling. Nu werkt de D-score voor à terme kinderen (vanaf 37 weken). Daarnaast kunnen we het aantal instrumenten op basis van de D-score, voor professionals en ook ouders, uitbreiden en blijven we kijken hoe we het meten efficiënter kunnen maken.”

Implementatie van de D-score in de praktijk is een ander doel en daarom loopt er nu op meerdere locaties een pilot. “In feite worden in Nederland alle mijlpalen en kenmerken al afgenomen. Er zou simpelweg in de systemen bij de consultatiebureaus een knop ‘D-score’ moeten worden ingebouwd. We hebben digitale applicaties ontwikkeld die geïmplementeerd kunnen worden in de verschillende digitale dossiersystemen.”

“De bal ligt nu bij de leveranciers van de systemen. We moeten zorgen dat de jeugdprofessionals inzien dat de D-score ze kan helpen in het gesprek met ouders. Het maakt hun werk makkelijker, maar vraagt wel effort omdat ze hun werkwijze zullen moeten aanpassen. Het geeft ouders een beter beeld en bovendien biedt de D-score meer flexibiliteit in de contactmomenten. Nu moet de lijst met vragen en mijlpalen van het consultatiebureau binnen een beperkte periode gescoord worden. Met de D-score kan meer adaptief gescoord worden, je kunt schuiven in leeftijd en de moeilijkheid van de mijlpalen aanpassen aan het kind”, vult Eekhout aan.

Innovatie nastreven in de praktijk

Een eerste onderzoek naar implementatie van de D-score is gedaan in een wetenschappelijke studie in samenwerking met het UMCG, softwarebedrijf Allegro Sultum en JGZ Kennemerland. “In deze studie hebben we gekeken hoe eHealth-applicaties kunnen bijdragen aan de zorg die wij leveren”, zegt Lucy Smit, jeugdarts bij JGZ Kennemerland.

“Ik vind de D-score zelf fijn om mee te werken. Met de knop ‘D-score’ krijg je een grafiek die de ontwikkeling van de D-score weergeeft. Dat helpt in het gesprek met ouders. Iedereen neemt op een andere manier informatie op, maar een plaatje werkt eigenlijk bij iedereen. Het geeft je in een oogopslag een beeld van hoe je kind ervoor staat.”

“Implementatie in de praktijk is echter niet vanzelfsprekend. Het instrument is nog niet fijngevoelig nog en de meerwaarde van het gebruik moet duidelijk zijn bij JGZ-professionals. De combinatie van de D-score met andere innovaties, zoals flexibeler omgaan met de Van Wiechen-kenmerken (Van Wiechen continue) en de Van Wiechen filmpjes (Do It Yourself) zijn daarbij heel interessant. De inzet van de D-score kan daarmee geoptimaliseerd worden. Ik hoop dan ook dat de D-score grootschalig uitgerold zal gaan worden. Het is altijd goed om innovatie na te streven en ervoor open te staan. We moeten dit als jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen dan ook gewoon proberen!”, vindt Smit.

Doe jij met ons mee?

Ben je geïnteresseerd in ons onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen en de D-score of wil je met ons meewerken aan de verdere ontwikkeling en/of nieuwe toepassingen? Neem dan contact met ons op.