Rijden we in 2030 nog zelf?

Al decennia spreken we over zelfrijdende voertuigen. En hoewel sommige automerken al ver zijn met de technologie, is het van een veilige invoering op grote schaal nog steeds niet gekomen. Maar als je aan Antoine de Kort vraagt of dat gaat gebeuren, twijfelt hij geen moment. "Het antwoord is sowieso ja." De Kort is Strategisch Adviseur Geautomatiseerd Rijden bij IenW. Hij leidt een projectgroep die de invoering van autonoom rijden in Nederland mogelijk moet maken.

Een complexe opgave, omdat er tal van instanties bij betrokken zijn, en er nog veel juridische en maatschappelijke hobbels te nemen zijn. Daar laat De Kort zich allerminst door afschrikken: "Autonoom rijden is iets fascinerends, een beetje vergelijkbaar met de eerste mens op de maan. Het is een geweldige uitdaging om met behulp van techniek de verkeersveiligheid te verhogen en het straatbeeld compleet te veranderen. En dat we onszelf als mensheid uitdagen om een machine iets beter te laten doen dan wij zelf kunnen."

Wie bestuurt de auto?

Dat enthousiasme wordt gedeeld door Olaf Op den Camp. Als Senior Consultant Vehicle Safety Assesment Methodologies houdt hij zich bij TNO bezig met de validatie van autonome voertuigsystemen. "Autonoom rijden vind ik een fantastisch vergezicht. Maar wat mij vooral fascineert, zijn de effecten die je nu al op de weg ziet door het gebruik van automatiseringstechnologieën, en hoe we die steeds verder kunnen verbeteren."

Volgens Op den Camp schuilt daarin gelijk ook een forse uitdaging. "Het probleem bij al die rijhulpsystemen is dat er verschillende graden van automatisering in de auto komen, waardoor het voor een gebruiker erg lastig wordt om te begrijpen wat je van de auto mag verwachten."

Als voorbeeld noemt Op den Camp de nieuwste automated lane keeping systemen van diverse OEM’s, geschikt voor level 3 autonoom rijden. "Die systemen kunnen  echt de rijtaak overnemen, waarbij je als bestuurder een boek kunt gaan lezen. Maar alleen op specifieke delen van de Duitse snelweg, tot 60 km/u, en bij goed zicht, dus dan moet je het weer zelf overnemen."

Toetsing steeds belangrijker

Daarom is het volgens Op den Camp zo belangrijk om niet alleen de technologie verder te ontwikkelen, maar juist ook de toetsingsmethoden, zodat fabrikanten en overheden geautomatiseerde voertuigen goed kunnen beoordelen. "Het is al heel lastig om een geautomatiseerd voertuig zelf te valideren in alle mogelijke verkeerssituaties. Bovendien heeft ook de bestuurder zelf invloed op de auto, dus hoe ga je daarmee om?"

Een terecht punt vindt ook Antoine de Kort: "Daarom zullen geautomatiseerde voertuigen door een team van RDW en CBR beoordeeld worden om te kijken hoe dat voertuig zich gedraagt in het verkeer. Een extra uitdaging hierbij is dat veel van onze verkeersregels zijn ontwikkeld vanuit het perspectief van de mens. Die zijn niet zonder meer toepasbaar op autonome voertuigen."

Technologie strak gekaderd

In Europa is inmiddels gestandaardiseerde regelgeving gekomen om geautomatiseerde voertuigsystemen op de markt te brengen. Dit betekent dat aan de technologiekant een strak kader is gezet van eisen. Maar volgens De Kort is dat pas het begin.

"Je moet die voertuigen vervolgens gaan inpassen in de nationale verkeerssystemen, en die zijn in elk land weer anders. Rijcultuur, verkeersborden, weginrichting. Hoe hou je met al die zaken rekening? Wij vinden het belangrijk dat er ook naar typisch Nederlandse verkeerssituaties wordt gekeken. Denk aan fietsverkeer, voetgangers, rotondes, spitsstroken. Daarom heeft RWS inmiddels in een document al die specifieke verkeerssituaties vastgelegd. We hopen daarmee ook andere Europese landen te inspireren, zodat fabrikanten daar bij het ontwikkelen van hun systemen rekening mee kunnen houden."

Tijdreis naar 2030

Hoewel nog veel onduidelijk is, willen we met beide heren toch alvast vooruitreizen naar 2030. Hoe staan we er dan voor? Antoine de Kort: "Veel personenauto’s uit het topsegment zullen met geautomatiseerde functies uitgerust zijn, ook al zie je dat nauwelijks aan de buitenkant. Het zelfstandig rijden zal in eerste instantie ook beperkt blijven tot snel- of autowegen, overzichtelijke situaties. Het zal kleinschalig zijn, bij een luchthaven bijvoorbeeld, over kleine afstanden."

Olaf Op den Camp vult aan: "Je zult trucks zonder chauffeur kunnen zien, die ’s nachts volledig autonoom tussen havens en distributiecentra pendelen. Maar nog belangrijker is dat we hebben kunnen aantonen dat die nieuwe rijhulpsystemen het verkeer veiliger maken en dat we de trend van stijgende verkeersslachtoffers kunnen keren."

De Kort voorziet ook een herinrichting van steden en wijken. "Zeker bij nieuwe woonwijken zal een aantal gemeentes voortvarend te werk gaan. Niet meer die auto voor de deur."

Klaar voor de volgende stap

Ook al rijden we in 2030 dus nog niet massaal autonoom, toch zijn er wel degelijk belangrijke hobbels genomen. "Vooral de methodes voor toetsing die heldere inzichten bieden, die staan", voorspelt Op den Camp.

"Daarmee weten fabrikanten en autoriteiten duidelijk waar inzet van autonome voertuigen mogelijk en zinvol is. Samenwerking tussen fabrikanten onderling is cruciaal om uiteindelijk met gestandaardiseerde systemen de weg op te gaan. Daarvoor moeten ze data gaan uitwisselen met elkaar. Testen en valideren is kostbaar en tijdrovend, dus om te versnellen moet er worden samengewerkt. Ook tussen fabrikanten en autoriteiten. Want producenten moeten aan overheden op een begrijpelijke manier kunnen uitleggen hoe ze gaan aantonen dat hun voertuigen veilig zijn zodat ze straks de weg op mogen."

Kansen voor Nederland

Beide heren zijn ervan overtuigd dat Nederland toonaangevend kan zijn in autonoom rijden. "We zijn altijd een van de koplopers geweest in deze ontwikkeling, en nog steeds kijken veel landen naar Nederland voor de volgende stappen", vertelt Antoine de Kort. "Ons land heeft geen eigen auto-industrie, maar wij snappen wel heel goed wat er allemaal bij komt kijken. Onze infrastructuur is van hoge kwaliteit en biedt dus uitstekende randvoorwaarden voor autonoom rijden. Zo’n koppositie heeft belangrijke economische voordelen, we kunnen hier echt de regie pakken."

TNO is inmiddels een toonaangevende partij op het gebied van validatiemethodes voor autonome voertuigen, illustreert Op den Camp. "We werken bijvoorbeeld samen met het toonaangevende Amerikaanse Torc Robotics, een dochteronderneming van Daimler Trucks. Met TNO’s StreetWise methodologie toetsen ze zelfrijdende functies aan de hand van verkeersscenario’s die op basis van ‘real-world’ data zijn genereerd."

Innovatie afremmen

Tot slot, wat moet er gebeuren om de maatschappij klaar te stomen voor de zelfrijdende auto? "Het klinkt paradoxaal", antwoordt De Kort, "maar om de innovatie te laten slagen, moet je hem soms in het begin een beetje afremmen. De technologie is er misschien al klaar voor, maar de samenleving nog niet. Kijk naar de eerste auto’s waarbij nog iemand met een vlag vooruit liep om het verkeer te waarschuwen. Die auto reed prima, maar het publiek moest nog erg wennen. Dat is nu ook weer zo. Door de inzet te beperken tot vertrouwde, veilige plekken, vergroot je de slagingskans en acceptatie bij het publiek."

Op den Camp sluit zich daar bij aan: "Je moet kleine stapjes zetten die beperkter zijn dan wat er technologisch al kan, om zeker te weten dat het werkt en slaagt. Je moet iedereen hier zorgvuldig in meenemen."