Scenario-based denken draagt bij aan duurzame mobiliteit en behoud van human capital op Curaçao

Living Lab Curaçao

In de afgelopen vier jaar heeft TNO op Curaçao samen met bedrijfsleven, universiteit en overheid samengewerkt aan een Living Lab. Jacqueline Verbeek-Nijhof, Business Developer TNO: “Dit gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelprogramma had als doel om de transitie naar een duurzame economie op het eiland te versnellen. Kern van de samenwerking vormt de planningstool Urban Strategy van TNO, dat gebruik maakt van digital twin modellen.

In Nederland gebruiken gemeenten als Amsterdam deze tool om de impact van stedenbouwkundige beleidsmaatregelen door te rekenen. Maar ook grote buitenlandse steden als Singapore en San Diego werken er inmiddels mee.

Curaçao is om meerdere redenen interessant om met Urban Strategy te werken, weet Bart van der Poel, onderzoeker bij TNO: “Als eiland is het een gesloten systeem; een soort petrischaal met veel constante factoren. Keteninnovaties zijn daarom ook sneller te realiseren en op te schalen. De grote potentie van zon- en windenergie is interessant voor de hele Caraïbische regio, en voor Nederland.”

Vier keer per dag spits

Op Curaçao is Urban Strategy onlangs ingezet voor een hele concrete toepassing, namelijk het opzetten van een nieuw ov-netwerk. Uit onderzoek van TNO blijkt dat bereikbaarheid en mobiliteitsarmoede flinke uitdagingen zijn op het eiland, waar het vier keer per dag spits is. Scholen gaan vroeg uit, waardoor ouders tussen de middag hun kinderen uit school halen, samen lunchen, en dan weer naar hun werk rijden. Daarbij laat het ov ernstig te wensen over.

Jacqueline Verbeek-Nijhof: “Op Curaçao heb je grofweg drie soorten vervoer: grote openbare bussen, kleinere privé-busjes, en particuliere auto’s. De bussen, taxi’s en busjes vormen samen het ov-systeem, dat in de praktijk erg onbetrouwbaar is en onvoldoende dekking biedt.”

De taxi’s en busjes hebben van oudsher een sterke positie op het eiland, maar laten zich moeilijk in een vaste dienstregeling dwingen. Er wordt niet op tijd gereden, en bovendien wordt vaak van de vaste route afgeweken. Hierdoor zijn delen van het eiland slecht bereikbaar en is ook de veiligheid in het geding, vooral voor vrouwen die ’s avonds zonder vervoer komen te zitten.

“Als je mobiliteitsarmoede wilt bestrijden én de bereikbaarheid wilt verbeteren, zul je het ov-systeem drastisch moeten verbeteren zodat het een volwaardig alternatief wordt voor de auto”, concludeert Van der Poel.

Off-grid netwerk van elektrische bussen

Met behulp van Urban Strategy heeft TNO samen met de lokale partners een nieuwe dienstregeling ontworpen voor de buslijnen, volgens een zogenaamd visgraatmodel. Dit model moet ervoor zorgen dat openbaar vervoer niet alleen betrouwbaar en robuust is, maar ook dichtbij komt. Van der Poel: “We hebben berekend wat de invoering van zo’n visgraatmodel betekent voor de bereikbaarheid, met bemoedigende resultaten.”

Als tweede component is de energietransitie meegenomen. “Als er toch nieuwe bussen moeten komen, dan liever gelijk elektrisch. Bovendien: wat nou als we die onafhankelijk van het elektriciteitsnet kunnen opladen, dus volledig off-grid, met behulp van hernieuwbare energie? Dan krijg je een case die uniek is in de wereld. Eerder onderzoek binnen het Living Lab wees uit dat de energietransitie mogelijk de kloof tussen arm en rijk op Curaçao zou kunnen vergroten. Met elektrische bussen helpen we juist dit te voorkomen.”

Brain drain

Met bovenmatig veel zon en wind heeft Curaçao schone energie in overvloed, die bovendien nauwelijks wordt gebruikt. Ook is er een geschikte plek gevonden voor de aanleg van dit Green Power House: de raffinaderij van Refineria di Kòrsou (RdK), partner van het eerste uur van dit project. Ruim honderd jaar is de raffinaderij een belangrijke werkgever en bron van inkomsten voor Curaçao.

Een deel van de raffinaderij is niet langer in gebruik, waardoor gevreesd wordt voor een ‘brain drain’. RdK wil dit helpen voorkomen en onderdeel zijn van de duurzame transitie van Curaçao. Bart van der Poel: “Door de bouw en straks het beheer van het Green Power House draagt het project bij aan het behoud van human capital. Bovendien is het doel om de opbrengst nog met een factor 10 op te schalen, zodat ook delen van de raffinaderij en eilandbewoners profiteren van duurzame stroom.”

Start met zes bussen

Het omvormen van het complete ov-systeem blijkt in de praktijk een complexe opgave. Het systeem van busjes hangt samen met wetgeving uit de jaren 60, dat verander je niet zo maar. En er zijn significante investeringen mee gemoeid, want de infrastructuur moet flink op de schop. Bart van der Poel: “Daarom hebben we ervoor gekozen om te starten met zes elektrische bussen die AMC Busbedrijf inzet in de bestaande dienstregeling. Ze gaan in eerste instantie rijden in en rondom Willemstad, voor een goede zichtbaarheid die de acceptatie van elektrische bussen kan vergroten.”

De bouw van het Green Power House is gestart, en ook de verbindingswegen waarover de nieuwe bussen moeten gaan rijden zijn aangelegd. Tegelijkertijd begint ook de pilot te lopen met het nieuwe ov-systeem. “In eerste instantie in een dunner bevolkt gebied, om bewoners daar de voordelen te laten ervaren van een betrouwbare dienstregeling. Nog een positief effect is dat een groot deel van de eigenaren van de particuliere busjes zich vrijwillig laat omscholen tot buschauffeur op de nieuwe elektrische bussen door fabrikant VDL. Ook voor het onderhoud worden medewerkers opgeleid, zodat die kennis op het eiland blijft.”

Beslissingen op basis van data

Behoud van human capital was ook bij de introductie van Urban Strategy een belangrijk uitgangspunt voor TNO. Jacqueline Verbeek-Nijhof: “In de samenwerking tussen de University of Curaçao (UoC), het VVRP (Ministerie van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning) en TNO willen we hier lokaal kennis borgen. Met workshops leiden we medewerkers op om met de digital twins te werken. Bovendien kijken we breder dan alleen mobiliteit, om Urban Strategy echt onderdeel te laten zijn van de besluitvorming op Curaçao.”

Op de universiteit staat inmiddels een Urban Strategy tafel en het programma vormt zelfs de kern van een nieuwe opleiding, waar ook al de eerste studenten op zijn afgestudeerd. Het VVRP heeft inmiddels een aantal beleidsvragen bij de studenten neergelegd om deze met behulp van Urban Strategy te beantwoorden.

“Waar we als TNO vooral trots op zijn, is de samenwerking die we tot stand hebben gebracht”, vertelt Verbeek-Nijhof. “Het VVRP, UoC, AMC Busbedrijf, de politie: al die partijen zitten nu structureel met elkaar om tafel en zien de voordelen van het structureel samenwerken. Bovendien is een nieuwe manier van denken aan het ontstaan, om beslissingen op basis van data en onderbouwde scenario’s te nemen.”

Daling mobiliteitsarmoede

Hoewel de pilot nog maar net loopt, verwacht Bart van der Poel positieve effecten: “Doordat de bereikbaarheid op delen van het eiland echt zal verbeteren, verwacht ik een daling van de mobiliteitsarmoede. Daarnaast hoop ik dat door de ov-upgrade ook automobilisten vaker de bus pakken, zodat het eiland schoner en bereikbaarder wordt.”

Maar Van der Poel ziet meer veelbelovende toepassingen voor Urban Strategy: “We kijken naar bestaande ontwikkelingsplannen voor bouwlocaties voor resorts en woonwijken en wat de effecten zijn op de bestaande mobiliteit. Er zijn zelfs ideeën om een autoluwe wijk te plannen.”

Om gebruik van de digital twin-tool op Curaçao breed te stimuleren, wordt er nagedacht over een innovatiecentrum voor urban planning. TNO zou als kennispartner bij dit centrum betrokken kunnen blijven, voor integratie van de laatste inzichten en modellen.

Jacqueline Verbeek-Nijhof kijkt optimistisch naar de toekomst: “Voor Curaçao gaat het hier om een combinatie van verduurzaming, nieuwe economische impulsen en kennisopbouw. Ik hoop dat alles wat we hier gedaan hebben, bijdraagt aan de brede welvaart en verdere ontwikkeling van Curaçao.”