TNO maakt luchtkwaliteit rondom vliegvelden inzichtelijk

Luchtkwaliteit vliegbasis Leeuwarden

Vaak is de eerste stap van een traject rond luchtkwaliteit, het in kaart brengen daarvan op een bepaalde plek waar zorgen leven. Dit heeft TNO in het najaar van 2023 gedaan rondom Vliegbasis Leeuwarden in opdracht van de Werkgroep Luchtkwaliteit COVM van de vliegbasis. Aanleiding voor de metingen waren klachten van omwonenden over kerosinegeur en gezondheidszorgen.

“We hebben gekeken naar fijnstof, ultrafijnstof en allerlei andere stoffen die invloed op de gezondheid kunnen hebben, zoals NOx. Dat hebben we gedaan op verschillende momenten, om een zo breed mogelijk beeld te krijgen: Tijdens de internationale oefening Frisian Flag met veel vliegbewegingen van de nieuwe F35’s (piekbelasting), maar ook tijdens gewone oefendagen (normaal) en in het weekend als er geen vliegverkeer is (achtergrondmeting). In 2016 hebben we al eerder op deze plek gemeten tijdens de Open Luchtmachtdagen waar met F16’s gevlogen werd”, vertelt Korstanje.

Vliegtuigen vormen piekmomenten ultrafijnstof

Alle gemeten concentraties waren binnen de normen en vergelijkbaar met de metingen in 2016. Voor NOx is een kleine bijdrage van de vliegtuigen zichtbaar, maar de concentratie zelf blijft ruim onder de grenswaarde.

Ultrafijnstof is sterker gerelateerd aan de vliegbewegingen. Voor ultrafijnstof is er echter nog geen grenswaarde, de gemeten waardes komen tijdens piekmomenten wel in de buurt van de advieswaarde die er wel is.

Als je kijkt naar de (jaar)gemiddelden dan zijn de gemeten concentraties niet zorgwekkend. Blootstellingsonderzoek is hier dan ook niet nodig. Ter vergelijking, waarden voor NOx en ultrafijnstof zijn in een stad duidelijk hoger. We hopen met onze metingen een stukje van de zorgen weg te nemen en dat lijkt ook wel zo te zijn”, benadrukt Korstanje.

Het hele traject overzien

Bij dit soort zorgen over de luchtkwaliteit kunnen partijen bij TNO aankloppen. Vaak zijn het bijvoorbeeld bedrijven, omwonenden of gemeentes die vragen hebben rondom een bepaalde bron, willen weten hoe de luchtkwaliteit eraan toe is en wat het effect op de gezondheid is. “Daarvoor hebben we een 5-stappenplan ontwikkeld.

Wij kijken hoe de situatie eruit ziet, welke metingen nodig zijn en zetten dan een meetcampagne op waarin we de luchtkwaliteit in kaart brengen. Als daaruit blijkt dat de gemeten concentraties van onder meer fijnstof aanleiding geven tot zorgen om de gezondheid, dan volgt een uitgebreider blootstellingsonderzoek." legt Ties Korstanje uit.

“Daarin proberen we vast te stellen wat de verhoogde concentraties betekenen voor bewoners van het gebied. We kijken breder dan alleen de luchtkwaliteit, maar bijvoorbeeld ook of het een plek is waar veel mensen samenkomen. Daarnaast proberen we inzicht te krijgen in welke bronnen bijdragen. Dat doen we door metingen op specifieke plekken te combineren met modellen. Op die manier krijgen we ook een beeld van hoe de concentraties zich ruimtelijk verhouden.

Vervolgens kan gezocht worden naar oplossingen, aan welke knoppen bedrijven en/of beleidsmakers kunnen draaien om de impact op de gezondheid te verlagen. Dat kan zijn door iets aan de uitstoot bij de bron te doen. Maar in het geval van verkeer kan de blootstellingskans bijvoorbeeld ook verlaagd worden door auto- en fietsverkeer te scheiden.

Elke situatie die we beoordelen is anders. Het kan gaan om vragen rondom één bron, maar ook over een wijk waarin allerlei bronnen een rol spelen. De gemene deler is dat we de gehele route, van bron tot impact van blootstelling en eventuele maatregelen daartegen, blootleggen en zoeken waar het handelingsperspectief ligt”, vult Ruben Goudriaan aan.

Aansluiten op het Schone Lucht Akkoord

“Met onze uniek aanpak staan we allerlei partijen – gemeentes, provincies en bedrijven maar ook vliegvelden en scheepvaart – gedurende het hele traject bij, vanaf het begin (meten concentratie) tot het eind (maatregelen evalueren). De impact zit namelijk in maatregelen, inzicht is stap één”, zegt Korstanje.

“We merken dat het Schone Lucht Akkoord, waarin het Rijk, provincies en een groot aantal gemeenten streven naar een gezondheidswinst van minimaal 50% in 2030 ten opzichte van 2016, zorgt voor meer aandacht voor luchtkwaliteit. We helpen partijen daar graag bij”, besluit Goudriaan.

Meer weten?

Wil je meer weten over ons 5-stappenplan rondom luchtkwaliteit? Of kunnen we helpen bij een lokaal probleem?