Samenwerken in energiehubs: energie lokaal slim organiseren

“Het gezamenlijk opwekken van groene stroom, het gebruik maken van industriële restwarmte in de buurt, opslag van elektriciteit in batterijen: er zijn tal van vormen om samen te verduurzamen. Bedrijven en burgers willen verduurzamen en zoeken samenwerking op. Daarnaast wordt als gevolg van de beperkte ruimte op het net met name bij ondernemers de noodzaak gevoeld om beter samen te werken. Behalve ondernemers kunnen ook netbeheerders en andere marktpartijen baat hebben bij meer samenwerking op het gebied van energie”, vertelt TNO-expert Eva Winters, mede-auteur van de routekaart.

Nieuw fenomeen

Laurens Gijsbers, adviseur bij RVO: “Energiehubs vormen een belangrijk onderdeel van de energietransitie en kunnen bijdragen aan het efficiënter gebruiken van het net. Op verschillende plekken in het land zijn regionale netbeheerders pilots begonnen om deze vorm van samenwerking van de grond te krijgen. Want er zijn nog allerlei, vaak juridische, belemmeringen. Energiehubs zijn een relatief nieuw fenomeen in ons energiesysteem. Dat ging altijd uit van individuele overeenkomsten tussen bedrijf of huishouden en de energieleverancier/netbeheerder. Nu ontstaat er ruimte om als groep opwek, opslag, conversie en verbruik op elkaar af te stemmen en afspraken te maken met marktpartijen.”

Samenwerking bedrijventerrein met energiecoöperatie

Zo is het goed mogelijk om als groep ondernemers op een bedrijventerrein samenwerking te zoeken met een energiecoöperatie in een naburige wijk of gemeente. Dan gaan ze hun eigen energievoorziening organiseren en investeren gezamenlijk in duurzame opwekking met bijvoorbeeld windturbines, zonnepanelen of restwarmte. Door op een slimme manier te verbruiken, verkopen en inkopen kunnen ze ook sturen op lagere prijzen. Een van de uitdagingen die in de routekaart uitvoerig wordt behandeld, is dat dit het maken van goede afspraken vergt die zijn vastgelegd in gedegen contracten.

Energieleverancier wordt klant

Eva: “Energiehubs kunnen veel verschillende activiteiten ontwikkelen. Zo kunnen ze gezamenlijk investeren in extra opwekinstallaties (wind, zon) of opslag, maar ook als groep flex verkopen direct op een markt of via een aggregator. Een voorbeeld hiervan is een groep die een deel van de niet gebruikte transportcapaciteit terug verkoopt aan de netbeheerder. De energiehub neemt dan als groep deel aan congestiemanagement. En zo kan de vrijgespeelde capaciteit weer aangeboden worden aan andere partijen die transportcapaciteit nodig hebben. Groepscontracten om deel te nemen aan congestiemanagement, maar ook contracten die het transport voor de groep beperken zijn nu volop in ontwikkeling.”

Geleerde lessen

De routekaart geeft niet alleen inzichten voor ondernemers, maar biedt ook bruikbare informatie aan netbeheerders en beleidsmedewerkers bij gemeenten en provincies. Behalve juridische kwesties behandelt het document ook vraagstukken op het gebied van techniek, organisatie, financiering en markt. De routekaart brengt de lessen uit lopende projecten samen en bevat veel links naar praktijkvoorbeelden. Zo zijn er al op meer dan honderd bedrijventerreinen initiatieven in ontwikkeling en zijn er concrete voorbeelden van energiehubs die al vrij ver zijn.

“Bedenk daarbij dat energiehubs in verschillende beleidsdoelstellingen en programma’s regionaal, landelijk en Europees een rol spelen. Daarom schetsen we in de routekaart de belemmeringen, kansen die nu spelen en laten we zien hoe partijen een aantal van deze belemmeringen al hebben opgepakt of kunnen oppakken. We noemen verschillende lessen die al zijn geleerd en hoe partijen daar gebruik van kunnen maken. Bij de totstandkoming van de routekaart is de Societal Embeddedness Level-methodiek van TNO Vector gebruikt in de analyse van de uitdagingen en kansen rondom de verdere ondersteuning en opschaling van energiehubs”, vertelt Laurens.

Flexibel energiesysteem

“Energiehubs ontwikkelen zich vaak stapsgewijs. Aanleiding is nu vaak het gebrek aan ruimte op het elektriciteitsnet. Partijen zoeken dan samen naar mogelijkheden om binnen de beschikbare ruimte toch verder te kunnen ontwikkelen en verduurzamen. Tegelijkertijd is het ontstaan van hubs onderdeel van een trend waarin steeds meer lokaal wordt samengewerkt. De bronnen zijn ook vaker kleinschalig en lokaal en om die optimaal te benutten, zeker als het gaat om warmte, heeft lokale afstemming en verbruik voordelen. Bovendien moet het duurzame energiesysteem van de toekomst flexibel zijn en kunnen omgaan met bronnen die minder goed regelbaar zijn. Daar zouden energiehubs  een waardevolle rol in kunnen spelen”, aldus Eva.

De routekaart ‘samenwerken in energiehubs’ is een initiatief van EZK en RVO en kwam tot stand met medewerking van TNO, Netbeheer Nederland, Topsector Energie/ TKI Urban Energy, Regionale Ontwikkelmaatschappijen vertegenwoordigd door OostNL, Invest-NL, het nationaal programma Regionale Energie Strategie (RES) en Energie Samen, de landelijke organisatie van energiecoöperaties.