Forensic Engineering helpt gebouwen en constructies veiliger te maken

Ook al komen gebreken aan grote gebouwen of constructies in Nederland op beperkte schaal voor, de impact kan ingrijpend zijn. Financieel, juridisch, maar zeker ook emotioneel als er slachtoffers te betreuren zijn.

“In alle gevallen, maar zeker als er sprake is van menselijk leed willen we een minutieuze reconstructie van de oorzaak”, vertelt Huibert Borsje, forensisch ingenieur bij TNO. “We moeten leren van wat er fout is gegaan zodat het niet nog een keer gebeurt. Bovendien – en dat blijft nog weleens onderbelicht –nabestaanden van slachtoffers hebben een sterke behoefte om te weten wat er precies is gebeurt. Daar houden we bij het schrijven van het rapport ook nadrukkelijk rekening mee, dat het incident begrijpelijk wordt uitgelegd.”

Hoog-specialistisch vakgebied

Onder Forensic Engineering verstaan we het achterhalen van de oorzaak van het falen van constructies. “Formeel hoort er sprake te zijn van een juridisch aspect”, legt Borsje uit. “Maar in Nederland zijn we deze term eigenlijk voor alle schade-onderzoeken gaan gebruiken. Bij TNO zien we Forensic Engineering echt als een hoog-specialistisch vakgebied, waar je multidisciplinaire kennis voor in huis moet hebben.”

Borsje, die zelf al ruim drie decennia in het vak zit, heeft met zijn collega’s het domein van Forensic Engineering naar volwassenheid gebracht. “TNO heeft een halve eeuw aan ervaring met onderzoek naar constructieschades. Hierdoor zijn we in staat dit soort onderzoek op een betrouwbare manier te doen. Overheden en bedrijven zijn bij grote incidenten vaak op zoek naar een onafhankelijk onderzoek en daarbij helpt onze neutrale positie.”

Unieke procesmatige aanpak

TNO onderscheidt zich in dit vakgebied met een unieke procesmatige aanpak. Huibert Borsje: “Bij een incident beginnen we altijd met een algemene 360-gradenanalyse om een inschatting te maken van de benodigde expertise. Om de oorzaak te achterhalen werken we altijd vanuit minimaal twee perspectieven. De forensisch ingenieur richt zich volledig op de scenario-analyse en reconstructie: wat is er daadwerkelijk, volgordelijk gebeurd? Daarnaast is er altijd minimaal één materiedeskundige bij: doorgaans een materiaalkundige of constructeur. Soms is er een constructieve oorzaak, soms een materiaalkundige. De ene keer gaat het om een betonconstructie, de andere keer om corrosie van stalen onderdelen. Dit dubbele perspectief voorkomt dat een expert uitsluitend vanuit eigen kennis en referentiekader een situatie beoordeelt.”

Uniek is bovendien dat TNO vrijwel alle benodigde expertise zelf in huis heeft, waardoor er snel een deskundig team aan de slag kan. Zo kan voor een breukvlakanalyse van een gebroken bout, of voor microscopisch onderzoek van aangetast beton gebruik worden gemaakt van eigen experts en onderzoeksfaciliteiten.

‘Bottom-up’ benadering

De aanpak van TNO onderscheidt zich verder door niet ‘top-down’ vanuit de constructie naar een incident te kijken, maar juist ‘bottom-up’. Door letterlijk naar de grond te kijken, naar de schade zelf. “We schakelen meestal ook een constructeur in om te doorgronden hoe een constructie functioneert, maar onze focus ligt in eerste instantie bij de schade zelf”, vertelt Borsje. “Bij een instorting kijken we hoe de brokstukken op de grond liggen: waar liggen ze, in welke richting? We verzamelen aanwijzingen die ons verder kunnen helpen. Net als bij een film spoelen we het incident vervolgens ‘frame’ voor ‘frame’ terug.”

Met deze aanpak achterhaalde TNO ook de oorzaak van het instorten van de parkeergarage op Eindhoven Airport in mei 2017.

“Bij de parkeergarage lagen de vloeren in omgekeerde volgorde op elkaar”, weet Borsje. “Vanuit die situatie zijn we gaan terug redeneren en rekenen waar de instorting begonnen is. Uiteindelijk is er altijd een zwakke plek die als eerste bezwijkt. Door die locatie nauwkeurig vast te stellen, konden we heel veel scenario’s uitsluiten en uiteindelijk een betrouwbare reconstructie maken.”

Van incident naar preventie

De kennis die TNO opdoet van incidenten wordt zoveel mogelijk gedeeld om preventieve maatregelen te kunnen treffen en een breder maatschappelijk belang te dienen. Daarbij helpt het dat TNO korte lijnen heeft met de overheid. Na het incident op Eindhoven Airport adviseerde TNO mede het ministerie van Binnenlandse Zaken om bouwwerken met vergelijkbare vloerconstructies verder te onderzoeken. Een vervolgens opgesteld stappenplan ondersteunde de beheerders bij de inspectie van die vloeren.

Bij een ander incident op een basisschool in Rotterdam was een brok beton uit het plafond gevallen, gelukkig zonder letsel. Na onderzoek bleken er al bij de bouw fouten te zijn gemaakt, die bovendien ook bij andere scholen met een vergelijkbare constructie konden optreden. Vervolgens heeft TNO het ministerie ingelicht en een protocol opgesteld waarmee gemeentes hun scholen konden laten onderzoeken.

Wat TNO voor jou kan betekenen

TNO biedt onafhankelijke, betrouwbare Forensic Engineering bij incidenten met gebouwen en andere constructies, waar diepgaand onderzoek naar de oorzaak noodzakelijk is. Ook zetten wij onze kennis in bij het geven van een second opinion over onderzoeken die door andere partijen worden uitgevoerd.

Daarnaast zijn onze forensisch ingenieurs gespecialiseerd in preventief onderzoek om potentiële risico’s bij bouwwerken en constructies in kaart te brengen. Door gerichte maatregelen kan vaak sloop worden voorkomen, wat doorgaans kosten efficiënter en duurzamer is dan nieuwbouw.