“Nederland blinkt uit in kennis, maar mist de daadkracht voor innovatie.”- Inzichten van Tjark Tjin-A-Tsoi

"Als je decennia lang welvaart en vrede hebt gehad, is het lastig om te zien dat je moet veranderen. Om de urgentie echt in je botten te voelen. We moeten in actie komen, op alle vlakken: defensie, de energietransitie, et cetera. Bovendien: onderwijs, gezondheidszorg, ons sociale stelsel, alles moet betaald worden. Een ijzersterke en dus innovatieve economie is daarom essentieel, ook voor onze geopolitieke positie in de toekomst en kwaliteit van leven."

Van kennis-economie naar innovatie-economie

Hoe krijgen we daar meer van? Nederland heeft een sterke basis in fundamentele kennis, vertelt Tjin-A-Tsoi. De echte uitdaging ligt in het vertalen hiervan naar tastbare economische en maatschappelijke waarde. "We moeten ervoor zorgen dat de hele innovatieketen écht op gang komt: van fundamenteel onderzoek, naar toegepast onderzoek en valorisatie, naar succesvolle lancering van bedrijven die groeien, banen en welvaart creëren, en impact maken."

Dat betekent dat we ook zelf innovatieve producten en diensten moeten maken, zowel in Nederland als Europa. En niet alleen uit het buitenland inkopen, wat ons volledig afhankelijk maakt. Tjin-A-Tsoi: "We hoeven niet complete waardeketens naar Europa te halen, dat is in veel gevallen ook niet realistisch. Maar je kunt wel onderlinge afhankelijkheden creëren, strategic interdependence."

"ASML is daar een voorbeeld van. Hoewel dit bedrijf maar een klein deel vertegenwoordigt van de semicon waardeketen, speelt het daarin een sleutelrol en zijn anderen van hen afhankelijk. Een zogenaamd 'control point'. Dit voordeel is behaald met een combinatie van innovatie en volhardend ondernemerschap. En als je eenmaal een control point hebt, moet je dat weten te behouden. Want iedere technologische voorsprong is eindig en zelfgenoegzaamheid is op termijn dodelijk."

Kennis te over, maar de innovatieketen hapert

Op dit moment hapert de innovatieketen vooral in de latere stappen, constateert Tjin-A-Tsoi. "Nederland heeft nog steeds fantastische wetenschappers, wetenschappelijke instellingen en inmiddels ook veel start-ups, maar er is nog een lange weg te gaan om de structuren en cultuur te creëren om deze te laten uitgroeien tot de nieuwe tech-kampioenen van de toekomst. Zoals Draghi in zijn rapport terecht aangeeft, van de 50 meest vooraanstaande technologie bedrijven komen er slechts 4 uit de EU. Eén daarvan is ASML."

Kan het anders? "Dat vraagt om investeringen – juist in de stappen verder in de innovatieketen. Anders ontstaat er een stuwmeer aan goede ideeën en eventueel start-ups, maar daarna gebeurt er niks meer. Het vergt ook investeringen in technische en andere infrastructuur zoals wegen, scholen, huizen en energienetten. Nederland lijdt momenteel aan allerlei vormen van congestie die de innovatie tegenwerken."

Risico’s durven nemen

We moeten voor investeringen niet alleen naar overheid kijken, hier is venture capital nodig. "Aangezien een groot deel van het maatschappelijke kapitaal belegd is in pensioenfondsen, ongeveer 1,6 biljoen euro, zal ook daar een beweging gemaakt moeten worden. Zelfs een kleine beweging kan al veel betekenen", stelt Tjin-A-Tsoi.

Hij geeft het voorbeeld van Silicon Valley. "Na de Tweede Wereldoorlog was de Amerikaanse beleggingswereld buitengewoon conservatief. Pensioenfondsen mochten niet investeren in risicovolle bedrijven: dat was de prudent man rule. Na de crisis in 1929 en de tweede wereld oorlog hadden ze de buik vol van risico. Rijke particulieren, zoals de Rockefellers, stonden op om technische bedrijven te helpen. Aanvankelijk zelfs als een vorm van liefdadigheid."

"In de jaren zestig en zeventig kwam venture capital op gang, mede omdat pensioenfondsen gingen investeren na het opheffen van de prudent man rule. Er kwam meer kapitaal beschikbaar en het betekende de start van de tech-boom, met name in Silicon Valley. Het zou goed zijn als in Nederland en binnen de Europese Unie een soortgelijke beweging op gang komt. Dat zal ook noodzakelijk zijn, want de overheid is niet de juiste partij voor alle fases van de innovatieketen."

Tjin-A-Tsoi’s persoonlijke reis van theoretische natuurkunde naar het leiden van verschillende organisaties, gekenmerkt door significante carrièreveranderingen, onderstreept de waarde van openstaan voor nieuwe kansen en continu leren. "Nederland blinkt uit in innovatie, maar mist daadkracht. Om echt innovatief en ondernemers te worden moet je risico’s durven nemen en zowel succes als falen gaan zien als waardevolle leermomenten."