Hoe leidt de R-ladder ons naar een circulaire economie voor plastic producten?

We kunnen niet zonder plastics. Wel mét?

Plastics zijn niet weg te denken uit ons dagelijks leven. In kleding, verpakkingen, apparaten, auto’s, de bouw... Overal worden plastics toegepast vanwege de veelzijdigheid ervan. Een plasticvrije wereld lijkt dus onmogelijk.

Tegelijkertijd zijn plastics een bron van CO2-emissies en kunnen ze microplastics in het ecosysteem brengen. Het circulair maken van de kunststofeconomie is daarom een belangrijke stap naar een duurzame toekomst.

De R-ladder: trede voor trede naar minder plastics

Als het gaat om circulariteit wordt vaak de R-ladder genoemd. Deze duurzaamheidsladder laat duidelijk zien welke maatregelen je in welke volgorde kunt nemen om afval te verminderen en kringlopen te sluiten. Zoals reduce, reuse, repair en recycle.

In onderstaand figuur is een voorbeeld te zien van deze R-ladder. De verschillende R-strategieën kunnen de waardeketen ('the loop') van materialen en producten op 3 manieren beïnvloeden:

1. Narrowing the loop: minder materialen en producten gebruiken
2. Slowing the loop: verlengen levensduur van producten
3. Closing the loop: recyclen en terugwinnen van materialen uit afgedankte producten

Een belangrijke extra stap: 'Operating the loop'

De kunststofeconomie is nog grotendeels lineair in plaats van circulair. Om al zoveel mogelijk milieuwinst te boeken op weg naar een gesloten kringloop moedigen we de industrie aan om de R-ladder uit te breiden met een essentiële extra stap, namelijk ‘Operating the loop’.

Operating the loop gaat om het maken van circulaire keuzes in de ontwerp-, productie- en gebruiksfase van producten. We noemen dit O-strategieën. We onderscheiden er drie:

• Inkopen van duurzame, hernieuwbare grondstoffen voor de plasticproductie
• Gebruiken van duurzame energie bij alle processen
• Beperken van materiaalverlies tijdens alle fases, van productie tot en met gebruik

In figuur 1 is te zien hoe wij deze O-strategieën toevoegen aan de R-ladder. Voor de toepassing van de O-strategieën hoef je geen keuze te maken: alle 3 moeten parallel en zo volledig mogelijk worden toegepast.

Hoe hoger op de R-ladder, hoe groter de winst

Terug naar de R-ladder. Als we minder kunststoffen de wereld in brengen, hoeven we ook minder te hergebruiken en te recyclen. Met de hoogste categorie van de R-ladder - Narrowing the loop - is daarom de meeste milieuwinst te boeken. Deze hoogste categorie bestaat uit drie R-strategieën:

• Refuse: weigeren van onnodige producten en verpakkingen. Denk aan drinkwaterpunten in plaats van plastic flessen.
• Rethink: heroverwegen, waarom een wegwerpbeker gebruiken als je een herbruikbare kunt kiezen?
• Reduce: verminderen van materiaalgebruik, zoals groenten in een plastic zakje in plaats van een bakje met een zakje eromheen.

Slowing the loop door de levensduur te verlengen

Is een product eenmaal gemaakt, dan is de volgende categorie op de ladder Slowing the loop: het verlengen van de levensduur ervan. R-strategieën op dit niveau zijn bijvoorbeeld reuse, repair, remanufacture, refurbish en repurpose.

• Reuse: hergebruiken van producten zoals kleding en het aanbieden van navulflessen.
• Repair: repareren van kapotte producten en het op voorraad houden van onderdelen.
• Remanufacture: demonteren en opnieuw assembleren van producten om ze als nieuw te maken.
• Refurbish: opknappen en reviseren, bijvoorbeeld van telefoons en laptops.
• Repurpose: herbestemmen voor andere toepassingen, zoals glazen maken van gebruikte wijnflessen.

Ten slotte: Closing the loop

Is een product niet meer bruikbaar te maken, dan komen we in de onderste categorie: het sluiten van de kringloop door recycling, recover en remining. Recycling zien veel mensen als duurzaam. Maar hoewel belangrijk, staat recycling lager op de ladder omdat het energie kost en er altijd verliezen optreden. De onderste treden van de R-ladder zijn dus:

• Recycling: opnieuw gebruiken van materialen, zoals fleecetruien gemaakt van PET-flessen.
• Recover: terugwinnen van energie uit materialen die niet gerecycled kunnen worden. Zoals het opwekken van energie bij afvalverbranding.
• Remining: verzamelen van oceaanplastic om er nieuwe producten van te maken.

Samen kunnen we de kringloop sluiten

De R-ladder in combinatie met de O-strategieën biedt een gestructureerde aanpak om minder plastic te gebruiken en de kunststofeconomie circulair te maken. Daarbij is het belangrijk om steeds naar maatregelen op het hoogst mogelijke niveau te kijken. Die leveren de meeste winst op als het gaat om circulariteit en duurzaamheid. Bedrijven én consumenten spelen in deze overgang een cruciale rol. Samen kunnen we werken aan een duurzamere toekomst waarin we plastics duurzaam kunnen gebruiken. Zodat afval tot het verleden behoort en grondstoffen steeds opnieuw worden benut.

Wil je stappen maken op weg naar een circulaire kunststofeconomie? TNO biedt de mogelijkheid om kansen en obstakels in kaart te brengen en te werken aan veelbelovende circulaire oplossingen.