Suikerziekte behandelen met leefstijlinterventies

Diabetes mellitus, ‘suikerziekte’ in de volksmond, hoe zat het ook alweer? Bij mensen met diabetes is de hoeveelheid suiker (glucose) in het bloed chronisch verhoogd. Dit komt omdat hun lichaam (bijna) geen insuline (diabetes type-1) of te weinig (type-2) aanmaakt, of doordat hun lichaam ongevoeliger is geworden voor insuline (type-2). Dit is gevaarlijk, omdat insuline ervoor zorgt dat de lichaamscellen glucose opnemen (en dus van brandstof worden voor zien).

Bij de behandeling van type-1 speelt insuline (in de vorm van injecties of met behulp van een pomp) onvermijdelijk een rol, maar bij type-2 is – zeker in het beginstadium – ook veel gezondheidswinst te boeken in de vorm van een verbeterde leefstijl.

Oftewel: meer bewegen en anders eten. “We snappen steeds beter het effect van voeding, beweging en slaap op het ontstaan en verloop van diabetes type-2”, vertelt Iris de Hoogh, bij TNO en het Leids Universitair Medisch Centrum gespecialiseerd in het onderzoek op het snijvlak van voeding en gezondheid.

“Dankzij deze nieuwe inzichten worden leefstijlinterventies een reëel alternatief voor medicijnen.” En dat is goed nieuws, aangezien ruim 1,1 miljoen Nederlanders diabetes type-2 heeft. Het is daarmee één van de meest voorkomende chronische ziektes in ons land.

Gezonde voeding

Diabetes type-2 wordt veelal veroorzaakt door gebrek aan beweging, een ongezond voedingspatroon en overgewicht, naast ouderdom en erfelijke aanleg. Dat een actieve leefstijl, gezonde voeding en meer slaap het verloop van deze ziekte kan remmen en soms zelfs omkeren, was al bekend. “Maar we hadden ook het vermoeden dat er individuele verschillen bestaan in de effectiviteit van bepaalde leefstijlinterventies. Dat hebben we met ons onderzoek precies in kaart gebracht.”

Voor dit onderzoek (Gluco Insight) werden 41 mensen met diabetes type-2 uitgerust met een glucosesensor, die op de bovenarm werd aangebracht en tien dagen lang ‘continue’ meet (elke 5 minuten een meting), waarbij de proefpersonen telkens verschillende leefstijlvoorschriften meekregen.

Zoals wandelen na elke maaltijd, elk uur even intensief bewegen, en twee verschillende diëten: een mediterraan dieet en een zeer koolhydraatarm-dieet. De proefpersonen kregen een sporthorloge om hun beweeg- en slaapgedrag te meten en een app voor het bijhouden van voedingsinname.

De Hoogh: “Dit leverde ons een schat aan data op. We konden precies het effect van voedselinname op de glucosespiegel volgen, in het samenspel met beweging en slaap.”

Vijftien minuten actief

Zo kwam het onderzoeksteam tot enkele belangrijke inzichten, vertelt De Hoogh. “Allereerst blijken er inderdaad grote individuele verschillen te zijn in het effect van voeding op de bloedsuikerspiegel. Bij de één schiet de suikerspiegel na het eten van koolhydraten direct omhoog, bij een ander gebeurt er nauwelijks iets. Maar ook het effect van bewegen is individueel bepaald. Voor de ene groep bleek het voordelig om vóór het eten vijftien minuten actief te zijn, bij de andere groep juist erna.”

Een andere eyeopener was de impact van voeding: het zeer koolhydraatarme menu had na vier dagen gemiddeld net zo’n positief effect op de bloedsuikerspiegel als een veelgebruikt diabetesmedicijn. “Best spectaculair”, concludeert De Hoogh.

Leefstijladvies

De kennis en inzichten zijn er, de volgende stap is om deze te vertalen naar een effectieve behandeling van diabetes type-2. "Ook nu krijgen patiënten wel een leefstijladvies. Maar dat is vaak erg vrijblijvend, meestal zonder intensieve individuele begeleiding en als het na drie maanden geen effect heeft, schrijft de arts vaak als nog medicijnen voor." Het onderzoeksteam werkt daarom aan een vervolgproject met als doel: de nieuwe inzichten beter toepasbaar maken in een praktisch behandeltraject.

"We werken aan een model dat de beste leefstijlinterventie voor een individuele patiënt voorspelt. Zodat we mensen met diabetes type-2 beter kunnen helpen zonder of met minder medicijnen. Dat zou grote winst zijn.”

TO2Morrow

Dit artikel is verschenen in TO2Morrow, het magazine over resultaten uit het Open Innovatie Netwerk van de TO2-federatie.