Noord-Hollandse gemeentes gebruiken contingentenaanpak om woningverduurzaming te versnellen

Gemeenten in Nederland werken aan het verduurzamen en aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving, zoals beschreven in hun Transitievisie Warmte. Terwijl woningcorporaties grote stappen zetten richting verduurzaming, blijft het betrekken van particuliere woningeigenaren een uitdaging.

Rogier Donkervoort, expert Industrialised Sustainable Building bij TNO:
“Collectieve inkoopacties werken steeds minder goed. Woningen worden nu vaak geselecteerd op bouwjaar, en bewoners ontvangen een algemeen aanbod voor één of meerdere maatregelen, zoals spouwmuurisolatie of zonnepanelen. Slechts een klein deel meldt zich aan, en vaak blijken woningen niet eens geschikt voor de maatregel. Bovendien raken bewoners ontmoedigd door herhaalde brieven over uiteenlopende maatregelen. Het proces moet veel gerichter en persoonlijker. Dat is waar de contingentenaanpak van TNO een verschil kan maken.”

Eerste winst: de woning is geschikt

De contingentenaanpak is bedacht om duurzame maatregelen die succesvol zijn gebleken, schaalbaar en herhaalbaar te maken. Daarmee kan de verduurzaming van de gebouwde omgeving versnellen, ondanks de krapte in de bouw en de beperkte capaciteit bij gemeentes.

Rogier Donkervoort: “Met behulp van AI identificeren we precies die woningen die technisch geschikt zijn voor maatregelen, of combinaties van maatregelen. Daarmee voorkomen we bij inkoopacties in de eerste stap al een deel van de ineffectiviteit: de woning is technisch geschikt en komt dus in aanmerking. Vervolgens kun je met de contingentenaanpak ook de conversie naar een offerte-aanvraag verhogen door het aanbod en de communicatie beter op de bewoners af te stemmen. Daar zit wat ons betreft ook nog veel potentie.

Schaalbaar maatwerk bieden

Uitvoeringspartner Winst uit je woning organiseert al ruim 12 jaar inkoopacties voor zo’n 70 gemeentes in Nederland. Programmamanager Jade Oudejans ziet ook de effectiviteit teruglopen. “De bewoners die kunnen en willen verduurzamen, hebben we meestal al geholpen. Dus nu zijn we op zoek naar methoden om toch volume te genereren onder de moeilijker te bereiken doelgroepen. De contingentenaanpak van TNO is een methode om cyclisch te leren door veel gerichter woningen aan te schrijven en schaalbaar maatwerk te leveren waarmee we meer bewoners helpen verduurzamen.”

De eerste publicaties over de contingentenaanpak van TNO wekten ook de interesse van de provincie Noord Holland. Met behulp van een innovatieprogramma kregen gemeentes de kans om samen met Winst uit je woning en TNO praktijkervaring op te doen met deze aanpak.

Hogere effectiviteit, minder teleurstelling

Na een gezamenlijke kick-off zijn tien gemeentes aan de slag gegaan met de contingentenpilot. “Vanuit de behoefte om een benchmark te hebben, zijn we eerst met de gemeentes een reguliere inkoopactie gestart”, legt Donkervoort uit.

“Daarbij heeft Winst uit je woning adressen geselecteerd op basis van bouwjaar. Vervolgens hebben wij een tweede, papieren exercitie gedaan, waarbij we op basis van ervaringen uit eerdere acties contingenten hebben gemaakt. Die contingenten hebben we vervolgens geprojecteerd op de woningvoorraad in de bewuste gemeente. Hierdoor krijg je woningen die aantoonbaar geschikt zijn voor één of meerdere maatregelen.”

Een van de deelnemende gemeentes is Den Helder, waar Mundel van Wezenbeek Projectleider energie en duurzaamheid is. “Omdat we al vaker dit soort inkoopacties hebben gedaan in Den Helder, word je wel voorzichtiger in het telkens weer benaderen van je inwoners.”

Door aan de voorkant beter te selecteren op technische haalbaarheid, kunnen adviseurs een stuk effectiever zijn met deze aanpak, tot wel 25 procent. Bovendien is er veel minder teleurstelling doordat geïnteresseerde bewoners alsnog horen dat ze niet in aanmerking komen voor een maatregel.

Aangescherpte boodschap

Voor de tweede actie hebben TNO en Winst uit je woning samen met de gemeentes specifieke contingenten gedefinieerd en ook daadwerkelijk aangeschreven. Mundel van Wezenbeek: “Een daarvan was gezinnen, waarbij we de boodschap meer op comfort hebben gericht. Daarnaast hebben we een contingent bepaald voor adressen die in aanmerking komen voor plat dak isolatie en zonnepanelen, die hebben we dus echt met een specifiek aanbod benaderd. Ook al hebben we van deze actie nog geen resultaten, zag je al wel duidelijk dat we met deze contingenten een beperktere doelgroep veel gerichter kunnen benaderen met een aangescherpte boodschap.”

Dylan Meester, Duurzaamheidsadviseur in de gemeente Schagen, is eveneens enthousiast over de contingentenaanpak. “Wat ik zelf het allerleukste vond is dat TNO met deze aanpak aantoont dat je met verschillende doelgroepen te maken hebt en dat je de aanpak moet afstemmen op basis van behoeften of kenmerken. Een one-size-fits-all benadering past daar niet in. Op basis van data kun je veel meer maatwerk bieden en gaat de kwaliteit van je dienstverlening als gemeente omhoog, en niet alleen voor je inkoopacties.”

Verbeterslag met demografische data

Een verbeterslag die de effectiviteit van de contingentenaanpak mogelijk significant kan verbeteren, is het gebruik van demografische data. Rogier Donkervoort: “Op woningniveau kunnen we precies alle technische data ophalen, maar gegevens over huishoudens zijn nu te generiek om te kunnen gebruiken. Samen met CBS onderzoeken we of we contingenten op huishoudenniveau kunnen maken. De grootste uitval vindt namelijk plaats in de eerste fase: van brief naar aanmelding."

"Door bewoners en hun motivaties beter te begrijpen, kunnen we de beslissingsbereidheid waarschijnlijk flink verbeteren. Gezinnen met kinderen onder de 15 nemen vaker isolatiemaatregelen, waarschijnlijk vanwege een bepaalde comfortbehoefte voor hun kinderen. Ouderen hebben ook graag een warm huis, maar zien misschien op tegen een verbouwing.”

CBS verstrekt nu vanwege begrijpelijke privacyredenen data op postcode-6 niveau. Maar we zien mogelijkheden om toch met respect voor privacy op het minimale niveau van tien woningen naar gemiddelden en standaardafwijkingen te kijken. Daarmee kan bijvoorbeeld in homogene buurten al gerichter worden gewerkt. De gemeente Schagen is geïnteresseerd in een eerste pilot met demografische contingenten.

“Wat ik er interessant aan vind, is dat je specifiek naar het woningtype en de bewonersbehoefte kijkt, om met maatwerk die bewoner te overtuigen om stappen te zetten.”

Ook Winst uit je Woning ziet de potentie van een meer persoonlijke benadering. Jade Oudejans: “Het is waardevol om te leren waarom sommige groepen wel reageren en andere niet. Door correlaties binnen doelgroepen te analyseren, kunnen we met gemeenten echt maatwerk bieden in zowel het aanbod als de boodschap bij inkoopacties.”

Hoe kijken de deelnemers terug op de contingentenpilot?