‘Geology of the Netherlands’: de rijkdom aan kennis onder onze voeten

Nieuwe editie voor een nieuwe realiteit

De nieuwe ‘Geology of the Netherlands’ is geschreven door bijna 90 auteurs onder redactie van Johan ten Veen, Geert-Jan Vis, Jan de Jager en, de vorig jaar helaas overleden, Theo Wong. Vis en Ten Veen zijn senior geologen bij TNO Geologische Dienst Nederland. Ook voor hen was de uitgave uit 2007 hét handboek dat je als aardwetenschapper in de kast moest hebben.

Waarom was een nieuwe versie nodig? Ten Veen: “De geologie is nauwelijks veranderd. Maar onze kennis, met name over diepere aardlagen, is enorm uitgebreid. Bovendien is het maatschappelijk perspectief verschoven, van olie en gas naar hernieuwbare grondstoffen en energiebronnen. Voor de realiteit van nu was dus een update nodig.”

Meer perspectieven voor een compleet beeld

Uniek aan deze tweede editie is dat de redacteurs de kennis over onze geologie vanuit vrijwel alle perspectieven en expertises hebben samengebracht.

Vis: “Sinds de eerste uitgave zijn er veel nieuwe gegevens, technologische ontwikkelingen en nieuwe wetgeving die gegevens gemakkelijker beschikbaar maken. Voor een compleet beeld hebben we die kennis vanuit alle invalshoeken willen verbinden: 43 auteurs komen van TNO, 20 van andere onderzoeksinstituten, 10 van universiteiten en 16 van bedrijven en consultants.”

Hoe zijn de editors te werk gegaan?

Vis en Ten Veen namen 6 jaar geleden de hoofdredactie op zich. Hoe gingen ze te werk?

Vis: “Samen met andere specialisten hebben we de tekortkomingen en mogelijke verbeteringen van de eerste editie geïnventariseerd. We kwamen tot 24 hoofdstukken en stelden voor elk daarvan een team van schrijvers samen. Het managen werd voor ons een enorme klus die grotendeel naast ons werk werd uitgevoerd.”

Het boek is rijker geworden én een stuk dikker. Ten Veen: “We gingen van 350 naar 900 pagina’s. Ondergrondse opslag was bijvoorbeeld een klein onderdeel, nu is het een van de belangrijkste hoofdstukken, met name over de opslag van CO2.” Vis voegt toe dat het boek ook grafisch sterk is verbeterd: “Veel aandacht is gegaan naar de vormgeving en consistentie van alle figuren, waardoor het boek nog toegankelijker is."

Welke onderwerpen komen aan bod?

‘Geology of the Netherlands’ behandelt de ondergrond van Nederland van het Paleozoïcum tot nu, inclusief de offshore gebieden.

Ten Veen: “Ten eerste beschrijven we de geologie. Welke lagen zijn er, hoe zijn ze ontstaan en welke grondstoffen zijn er te vinden? Daarnaast beschrijven we het politieke beleidskader, de regelgeving en nieuwe toepassingen waarbij de ondergrond belangrijk is. Zoals aardwarmtewinning en de opslag van CO2. We behandelen ook de gevolgen van menselijk handelen in de ondergrond, zoals seismiciteit en bodemdaling.

Ten slotte laten we zien hoe TNO Geologische Dienst Nederland de kennis van de Nederlandse ondergrond verspreidt.” Het boek brengt zo alle aspecten samen: geologie, toepassingen, beleid en regelgeving.

Nieuwe inzichten en toepassingen

Het boek biedt belangrijke nieuwe inzichten.

Ten Veen: “We hebben geologische kennis over 10 kilometer dik gesteente en tot meer dan 400 miljoen jaar terug in de tijd. Maar naar het diepste deel is pas de laatste jaren veel onderzoek gedaan. Die nieuwe kennis is van belang voor aardwarmtewinning en de eventuele diepe opslag van radioactief afval.

Een ander actueel voorbeeld is de aanwezigheid van mineralen voor onder andere telefoons en computers. Het Nederlands Materialen Observatorium is net geopend, om voor deze kritieke grondstoffen minder afhankelijk te worden van andere werelddelen. Ons boek biedt daarvoor de meest actuele kennis en geeft aan waar meer onderzoek nodig is.”

Toenemend belang van aardwetenschappen

Een extra boodschap van het boek is dat aardwetenschappen van groot belang zijn om uitdagingen zoals de energietransitie en klimaatverandering aan te kunnen gaan.

Ten Veen geeft aan dat er een andere mindset nodig is: “Door de verbondenheid aan olie en gas, werden aardwetenschappelijke studies kritisch bekeken. Nu begint gelukkig de omslag.” Vis: “De rol van aardwetenschappers moet juist veel groter worden, met nadruk op duurzaamheid, geologische opslag en energie uit aardwarmte.”

Wet- en regelgeving als grote uitdaging

Wat zijn belangrijke uitdagingen voor de toekomst en hoe helpt dit boek hierbij?

Ten Veen: “Ik zie de wet- en regelgeving als grote uitdaging. Met alles wat we willen, wordt het heel druk in de Nederlandse ondergrond. In dit boek willen we geen uitspraken doen over of iets mag of kan in de ondergrond. Wat wij met dit boek willen meegegeven is: sluit niets uit en onderzoek het in elk geval. Anders lopen we vast en hebben we geen antwoorden voor beleidsmakers. ”

Geologische kennis toegankelijk voor iedereen

De nieuwe ‘Geology of the Netherlands’ is sinds 11 maart verkrijgbaar. Het is een uitgebreid naslagwerk voor aardwetenschappers, ingenieurs, studenten en alle anderen die meer willen weten over de geologie in Nederland.

Vis: “Veel mensen kunnen niet wachten om met dit boek aan de slag te gaan. Het is ‘open access’ en dus vrij toegankelijk, ook voor het middelbaar onderwijs. Want juist de toekomstige generatie is nodig om de kennis over aardwetenschappen over te dragen en uit te bouwen."