Jasper van der Waa

‘Ik ben groot fan van Science Fiction, waardoor ik al vanaf mijn tienerjaren gefascineerd ben door AI. Het concept dat er in de toekomst iets kunstmatigs is waar je mee kan werken, dat je helpt en je adviseert, dat heeft bij mij altijd tot de verbeelding gesproken. En juist dat snijvlak tussen AI en mens, is waar ik nu aan werk bij TNO.’

Jasper promoveerde Cum Laude aan de TU Delft en voerde zijn onderzoek uit bij TNO – sindsdien is hij werkzaam als onderzoeker bij TNO. In de afgelopen vier jaar heeft hij een reeks aan papers gepubliceerd. In zijn onderzoek focust hij zich op explainable AI: hoe laat je AI-systemen communiceren met mensen? Hoe kan een personal assistent het beste advies geven? Hoe moet een zelfrijdende auto communiceren met een inzittende?

Chat GTP

Een verrassing voor veel mensen was de introductie van het AI-taalmodel Chat GTP, een chatbot die zonder al te veel moeite allerlei teksten produceert. ‘Onze interactie met AI zoals Chat GTP zegt ook veel over onszelf - zijn we beleefd tegen de chatbot of juist kortaf? En het zegt veel over onze eigen intelligentie als mens. Schijnbaar is die goed te vatten in de AI-technologie die we nu kunnen ontwikkelen. Natuurlijk reproduceert een taalmodel veel en hallucineert het soms, maar dat doet niet af aan hoe indrukwekkend het is. Dat vind ik ook fascinerend, want als mensen hebben we af en toe een hoge dunk van onszelf en onze intelligentie. Dat AI zoiets complex als taal, dat toch lang gezien werd als een teken van onze menselijk intelligentie, zo goed kan nabootsen, dat vind ik een hele interessante spiegel voor ons als mensheid.’

Gezondheid en AI

Een mooi voorbeeld van hoe AI-systemen interacteren met mensen, is een TNO-project op het gebied van duurzame leefstijlveranderingen. ‘Het is een flinke uitdaging om zo’n leefstijlverandering teweeg te brengen, maar AI-technologie kan daar bij helpen. Stel nou dat je een eigen persoonlijke assistent hebt die van alles over jou weet. Niet alleen medisch, maar ook wat jou motiveert, wat je doelen zijn, hoe jij gezonder kan worden – en dat die assistent jou elke dag daarbij helpt. Hoe kan die assistent jou blijven activeren en motiveren om verandering tot stand te brengen? Hierbij is communicatie essentieel. We zien dat vooral sociale apps heel goed werken – een app die bijvoorbeeld voorstelt om met iemand verderop een ommetje te maken. En dan is het voor ons interessant om te kijken wat er gebeurt als je zo’n AI-assistent socialer maakt en precies toespitst op de persoonlijke voorkeuren van de gebruiker.’

Het aanpakken van maatschappelijke problemen

‘Die link met de samenleving is ook de reden waarom ik bij TNO ben gaan werken en waarom ik TNO zo’n prachtige organisatie vind: bij TNO pakken we daadwerkelijke maatschappelijke problemen aan. Je staat met één been in de maatschappij en zo kan je echt impact maken. Daarnaast is het ook heel waardevol om als AI-expert te werken in een organisatie die zo breed en divers is als TNO. Bij een universiteit zou ik dat toch missen.’
Jasper omschrijft de typische TNO-onderzoekers als mensen die altijd heel enthousiast zijn over het onderzoek dat ze doen. ‘Het is geweldig om met zulke collega’s samen te werken, ook omdat het allemaal slimme mensen zijn met allerlei interessante perspectieven op hun werkveld en het onderzoek. Daarbij is de sfeer gemoedelijk, informeel en collegiaal.’

De toekomst van AI

Vandaag de dag leest Jasper nog steeds veel Science Fiction, het genre dat hem als tiener al liet nadenken over AI. ‘Science fiction kan je zien als een mooie stip aan de horizon. Of de techniek en toepassingen die verzonnen worden nou realistisch zijn of niet, het werkt hoe dan ook inspirerend. Bovendien dwingt het je om breder te kijken naar de toepassingen van AI en welke kanten het op zou kunnen gaan. Wat voor impact kan het hebben? Sta je daar achter of juist niet? Wat betekent het voor je onderzoek? Met andere woorden: het lezen van Science Fiction laat je nadenken.’

Het is dan ook niet vreemd dat Jasper verwacht dat de maatschappij er in de toekomst wezenlijk anders uit ziet dan vandaag. ‘Ik durf niet te voorspellen hoe de wereld er in 2040 of 2050 uit ziet, maar ik weet nagenoeg zeker dat het heel anders zal zijn dan nu. Net zoals dat de maatschappij dertig jaar geleden voor de introductie van het internet ook heel anders was. Zelf denk ik niet dat we over tien jaar allerlei bovenmenselijke AI hebben, wel word ik ook als AI-onderzoeker telkens weer verrast door hoeveel geweldige dingen we kunnen doen.’

Top publicaties

Ik ben betrokken geweest bij publicaties, zoals Giant AI goes down the European road en Eerste wereldwijde conferentie over AI in militaire domein in Den Haag. Mijn top publicaties staan hieronder.

• van der Waa, J., Nieuwburg, E., Cremers, A., & Neerincx, M. (2021). Evaluating XAI: A comparison of rule-based and example-based explanations. Artificial Intelligence, 291, 103404.
• van der Waa, J., Schoonderwoerd, T., van Diggelen, J., & Neerincx, M. (2020). Interpretable confidence measures for decision support systems. International Journal of Human-Computer Studies, 144, 102493.
• van der Waa, J., Verdult, S., van den Bosch, K., van Diggelen, J., Haije, T., van der Stigchel, B., & Cocu, I. (2021). Moral decision making in human-agent teams: Human control and the role of explanations. Frontiers in Robotics and AI, 8, 640647.