Sturen op brede welvaart met WISE Policy Making

• De impact van beleid op welzijn in de samenleving
• Nauwkeurig sturen op vergroten van brede welvaart
• Meten en voorspellen van welzijn
• Een eerste prototype: De WISE Cube
• Ondersteunen van dialogen en voorkomen van biases
• De WISE Cube in de praktijk
• Een transdisciplinaire aanpak
• WISE Policy Making in de media

De impact van beleid op welzijn in de samenleving

De roep om te sturen op brede welvaart klinkt steeds luider. Beleidsmakers laten niet-economische factoren zoals gezondheid, inclusie en klimaat de laatste jaren steeds zwaarder meewegen bij het maken van beleid. Beleidsmakers hebben nu echter onvoldoende hulpmiddelen om concreet te kunnen sturen op het welzijn van de maatschappij.

De grote opgaves van deze tijd zijn bijzonder complex omdat ze vragen om domein overstijgende oplossingen. Het gaat hier om vraagstukken zoals de energietransitie, de woningbouw-opgave en de coronapandemie. Beleidskeuzes voor dit soort opgaves raken meestal op uiteenlopende manieren aan het welzijn van verschillende bevolkingsgroepen. Zo kan een beleidsmaatregel die voor de éne bevolkingsgroep zorgt voor een toename in welzijn, voor een andere bevolkingsgroep juist een afname tot gevolg hebben. Ook kan één beleidsoptie effect hebben op verschillende elementen van welzijn; het gaat dan bijvoorbeeld om het combineren van elementen zoals werkgelegenheid, gezondheid, veiligheid, en klimaat.

Het is daarom belangrijk dat beleidsmakers vooraf meer inzicht krijgen in hoe een beleidskeuze effect heeft op verschillende elementen van welzijn, en op de effecten op verschillende groepen burgers in de samenleving . Om beleidsmakers hierbij te ondersteunen is TNO in 2019 gestart met het WISE Policy Making onderzoek. In dit onderzoeksprogramma werkt TNO aan methodieken en instrumenten waarmee beleidsmakers op ministeries en in gemeenten gezamenlijk beter kunnen sturen op welzijn.

Nauwkeurig sturen op vergroten van brede welvaart

De modellen die gebruikt worden in de WISE Policy methodiek stellen beleidsmakers in staat om vooraf (ex-ante) inzicht te verkrijgen in wat de effecten van een beleidskeuze zullen zijn op het welzijn van de samenleving. Zo kan er veel nauwkeuriger worden gestuurd op het vergroten van brede welvaart in Nederland. De methodiek van TNO vormt daarmee een belangrijke aanvulling op huidige tools zoals de Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) en de Monitor Brede Welvaart van het CBS.

De methodiek wordt gekenmerkt door een systemische benadering. Een systemische benadering is altijd gericht op een open samenwerking zodat er ruimte is voor verschillende perspectieven. Dit maakt de methodiek van het WISE Policy Making onderzoek uitermate geschikt voor domein overstijgende opgaves waarbij meerdere ministeries met uiteenlopende doelstellingen moeten samenwerken.

Meer informatie:

• Marc Steen: Wellbeing and the Capability Approach, TNO, 2022 (pdf)
• Douwe Truijens and Ilina Georgieva: Wellbeing-oriented policymaking – from theory to practice. Case studies of Scotland, New Zealand and Wales
• Douwe Truijens: Operationalising societal and individual wellbeing: from theory to policy practice in Scotland, New Zealand, and Wales (pdf, 1.4 MB)

Meten en voorspellen van welzijn

Het WISE Policy Making onderzoek heeft in kaart gebracht welke voorspellers er zijn voor welzijn. Op basis van deze inventarisatie werkt TNO nu met een methodologie waarin maatschappelijk welzijn wordt bepaald aan de hand van twaalf uiteenlopende factoren. Denk bijvoorbeeld aan factoren zoals fysiek welzijn, het hebben van sociale contacten en de mate waarin mensen autonomie ervaren.

Momenteel doet TNO onderzoek naar hoe beleidsmaatregelen het welzijn voor verschillende bevolkingsgroepen positief en negatief kunnen beïnvloeden. Hiervoor werkt TNO nauw samen met beleidsmakers om de methodiek zo goed mogelijk te laten aansluiten op de beleidscyclus.

Uit de eerste pilots blijkt dat beleidsmakers door gebruik van de ontwikkelde methodiek door TNO beter begrip hebben van de implicaties van een beleidsoptie op het maatschappelijk welzijn van verschillende bevolkingsgroepen. Een methodiek die, eenmaal ingebed in de beleidscyclus, zal bijdragen aan beter onderbouwde beleidskeuzes.

Meer informatie:

• Geerte Paradies en Josephine Sassen: Het meten van verwacht welbevinden (notitie over een Expected Wellbeing Questionnaire), TNO, 2022. (pdf)

Een eerste prototype: De WISE Cube

Het WISE Policy Making onderzoek heeft geleid tot modellen waarmee de effecten van verschillende beleidsopties op het maatschappelijk welzijn met elkaar kunnen worden vergeleken. De effecten van de verschillende beleidsopties worden weergegeven in een interactieve kubus, de WISE Cube. De kubus is zo ontworpen dat beleidsmakers uit verschillende domeinen met uiteenlopende expertises en verantwoordelijkheden er samen mee aan de slag kunnen – een systemische benadering dus.

De interactieve WISE Cube maakt op verschillende manieren visueel inzichtelijk hoe beleidsopties zich tot elkaar verhouden. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen de effecten op de korte, middel- en lange termijn. De kubus biedt ook de mogelijkheid om per beleidsoptie te zien hoe de verschillende aspecten bijdragen aan de verschillende dimensies van welzijn.

De interactieve WISE Cube is een onderdeel van een prototype tool die het systematisch doorlopen van de stappen methode ‘Grip op welzijn’ ondersteund. Met deze online tool kunnen betrokken partijen op verschillende locaties tegelijkertijd de stappen doorlopen. De tool geeft focus, helpt bij structureren en borgt de resultaten per stap. Visualisaties geven inzicht in de samenhang. De tool is eenvoudig te koppelen aan tools voor bijvoorbeeld modelleren en data analyse.

Meer informatie:

• Taoufik Bakri: Discrete Choice Models for Wellbeing oriented Policy Making, TNO, 2022 (TNO Rapport)
• Wicorel van der Pol: The accumulated regret of trip chaining; thesis presented for the degree of MSc Artificial Intelligence, Utrecht University, 2020.

Ondersteunen van dialogen en voorkomen van biases

Bij het organiseren van bijeenkomsten met beleidsmakers en experts (en eventueel ook met burgers) kan extra aandacht worden gegeven aan het ondersteunen van een open dialoog. Er spelen altijd allerlei belangen, deelnemers hebben hun eigen perspectief, en vaak is er één en ander aan voorafgegaan. Daarom is het nuttig in zo’n bijeenkomst ruimte te maken voor nieuwsgierigheid, creativiteit en samenwerking. Een facilitator kan daarin sturen en begeleiden. Wat bedoelt die ander precies? Zullen we luisteren naar ervaringen uit het verleden? Kunnen we tijd maken om dit probleem rustig van verschillende kanten te bekijken? Hoe zouden we die verschillende belangen toch bij elkaar kunnen krijgen? Vanuit het project WISE Policy Making hebben we een handleiding gemaakt voor het begeleiden van dit soort bijeenkomsten.

Bij het ondersteunen van dialogen is het belangrijk om rekening te houden met diverse cognitieve biases die kunnen opspelen. Zo hebben mensen bijvoorbeeld makkelijker toegang tot hun eigen beleving van de huidige situatie, en zullen ze moeite moeten doen om zich in te leven in andere mensen of in toekomstige situaties.

Meer informatie over het ondersteunen van dialogen en voorkomen van biases:

• Hans Korteling, Geerte Paradies, and Josephine Sassen-van Meer: Critical cognitive biases in sustainability policy, TNO, 2022 (TNO Report R10554)
• Korteling, J.E. and Toet, A. (2021). Cognitive biases. In S. Della Sala (Ed) Encyclopedia of Behavioral Neuroscience, 2nd edition, ISBN 9780128216361, Elsevier. pp 610-619
• Korteling, J.E., Gerritsma,J. and Toet, A (2021). Retention and Transfer of Cognitive Bias Mitigation Interventions: A Systematic Literature Study. Frontiers in Psychology.
• Marc Steen: Methods and tools for Dialogue Support, 2020, TNO. (pdf)
• Hans Korteling, Geerte Paradies, Josephine Sassen: Cognitive bias and how to improve sustainable decision making.

De WISE Cube in de praktijk

TNO heeft met Regio Rotterdam-Rijnmond een eerste aantal pilots gehouden waarbij het model en de kubus zijn gebruikt. Eén van de pilots betrof een drukke stadstraat in hartje centrum die de gemeente Rotterdam veiliger wilde maken. Met de WISE Cube werd voor drie verschillende aanpassingen in de straat (bijvoorbeeld: eenrichtingsverkeer) inzichtelijk gemaakt wat de impact zou zijn op het welzijn van respectievelijk bewoners, fietsers en automobilisten.

Beleidsmakers konden per doelgroep zien hoe een aanpassing zou leiden tot een verhoging danwel verlaging van onder meer ‘ervaren veiligheid’, ‘verbondenheid met anderen’ en ‘ervaren fysieke gezondheid’. Door deze veranderingen helder weer te geven in de WISE Cube ontstond er ruimte voor een dialoog over de relatie tussen de beleidsopties en het welzijn. Zo konden de beleidsmakers beter geïnformeerd een afweging maken tussen de uiteenlopende belangen van de bevolkingsgroepen.

Meer informatie:

• Tanja Vonk, Charlotte Smit-Rietveld, Teun Sluijs: ERP WISE Policy Making, Mobiliteitscasus Rotterdam, TNO Rapport (TNO 2022 P10526a)

Een transdisciplinaire aanpak

Het begrijpen van complexe problemen, het ontwikkelen van kansrijke beleidsopties en praktische oplossingen vraagt kennis en ervaring vanuit verschillende domeinen van expertise. Het vraag om het samenbrengen van mensen met uiteenlopende disciplines. Vaak spreken die elk hun eigen taal en hebben ze hun eigen aannames en perspectieven. Hiervoor is een transdisciplinaire aanpak bij uitstek geschikt.

Voor het WISE Policy Making project heeft TNO expertise bijeengebracht rondom de psychologische voorspellers van welzijn, systeemdynamica, kwalitatieve en kwantitatieve modelleertechnieken, ethiek, menselijke denk-voorkeuren (biases), dialoog representatie, en de internationale beleidspraktijken in relatie tot welzijn. De inbreng van deze verschillende expertises heeft geleid tot de ontwikkeling van een methode en bijbehorende tooling die de beleidsmaker in staat stelt inzicht te verkrijgen in complexe beleidsvraagstukken waar welzijn centraal staat. Voor de ontwikkeling van de WISE Cube gebruikt TNO systeem-dynamische modellering, waarbij harde data, opgebouwde kennis, ervaringsdeskundigheid, keuzegedrag en beleving van stakeholders worden gecombineerd.

Meer informatie:

• Marc Steen, Mark Bouman, Josephine Sassen-Van Meer, Kees Van Dongen, Tanja Vonk: How to Organize Transdisciplinary Innovation Projects: A Case Study. Paper for the 2020 ISPIM conference (International Society for Professional Innovation Management)
• Marc Steen, Josephine Sassen, Menno Hinkema, Heleen Wortelboer : Transdisciplinary Innovation Projects: A Case Study of Systems Thinking. Paper for the 2021 ISPIM conference (International Society for Professional Innovation Management).
• Josephine Sassen, Marc Steen, Tanja Vonk, Mark Bouman: Towards Transdisciplinary Work

Lees meer over WISE Policy Making

• Korteling, J.E. van de Boer-Visschedijk, G.C., Blankendaal, R.A.M.., Boonekamp, R.C., and Eikelboom, A.R. (2021). Human- versus artificial-intelligence Frontiers in Artificial Intelligence, Vol. 4, 25 March 2021.
• Korteling, J.E., Sassen-van Meer, J. and Toet, A. (2020). Neuro-evolutionary bias framework. Report TNO 2020 R11451. Soesterberg: TNO Defence, Safety and Security.
• Korteling, J.E., Sassen-van Meer, J. and Toet, A. (2020). Neuro-evolutionary framework for cognitive biases. Rapport TNO 2020R10611. Soesterberg: TNO Defence, Safety and Security.
• Korteling, J.E., Steen, M. and Miedema, H. (2022). Cognitive bias mitigation in collaborative decision making. Draft Report. Soesterberg: TNO Defence, Safety and Security.
• Gerritsma, J. and Korteling, J.E. (2020). Retention and Transfer of Cognitive Bias Mitigation Interventions: A Systematic Literature Study Master Thesis, Soesterberg-Utrecht: TNO Defence, Safety and Security - Utrecht University.
• Tanja Vonk, Charlotte Smit-Rietveld, Teun Sluijs: ERP WISE Policy Making, Mobiliteitscasus Rotterdam, TNO Rapport (TNO 2022 P10526a)

WISE Policy Making in de media

• 'Omarm de complexiteit bij sturen op welbevinden’
• SER Sturen op brede welvaart: de wetenschap ontwikkelde er een model voor
• De Correspondent Coronakilo’s, geestelijke gezondheid, leerachterstanden – op welk dashboard staan die cijfers?