Weerbaarheid van kinderen vergroten

Weerbare kinderen ondervinden minder nadelige gevolgen van de tegenslagen die ze tegenkomen, zoals lichamelijke en psychische problemen, angsten, een negatief zelfbeeld of onaangepast gedrag. Het opvangen en oplossen van die problemen op latere leeftijd is veelal complex. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor het belang en de effecten van een goede mentale gezondheid van kinderen. Helaas zijn lang niet alle ondersteuningsmogelijkheden wetenschappelijk onderbouwd. Het resultaat is dat er slechts beperkte informatie over de effectiviteit en efficiëntie van deze methoden is. Het is belangrijk dat een interventie bestaat uit componenten die effectief zijn gebleken en aansluit bij de behoeften van de (eind)gebruikers.

Wetenschappelijk onderbouwde methoden

Wij werken daarom met belangrijke stakeholders – kinderen, jongeren, ouders, familie, gemeenschap, gemeentes, provincie, overheid en professionals – aan de ontwikkeling en implementatie van wetenschappelijk onderbouwde methoden om de weerbaarheid van kinderen effectief te vergroten.

In ons onderzoek richten we ons met een breed scala aan disciplines, zoals sociaalpsychologen, pedagogen, ontwikkelingspsychologen, jeugdartsen en verloskundigen, op een aantal onderwerpen:

• Het signaleren van psychosociale problemen en risico’s voor mentale gezondheid.
• Het versterken van veerkracht en mentale gezondheid van de jeugd.
• Het versterken van positief ouderschap en een positieve ouder-kindrelatie.

Signaleren psychosociale problemen

Psychosociale problemen, zoals gedrags- en emotionele problemen, kunnen kinderen ernstig belemmeren in hun functioneren. Het is daarom belangrijk om deze problemen in een vroeg stadium te signaleren. De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) heeft een taak om dit te doen. TNO doet onderzoek naar de signalering van psychosociale problemen en ontwikkelt effectieve instrumenten om professionals daarbij te ondersteunen.

Lees meer over het signaleren en meten van van psychosociale problemen bij kinderen in de Psycat-brochure (pdf, 809 kB).

Versterken van veerkracht en mentale gezondheid van de jeugd

Bijna iedereen komt gedurende zijn of haar leven in situaties terecht die een beroep doen op zijn of haar weerbaarheid. Denk bij jeugdigen bijvoorbeeld aan armoedeproblematiek in het gezin, scheiding van de ouders, pesten op school, ziekte van een gezinslid of andere ingrijpende jeugdervaringen. Zulke situatie hebben, gemiddeld genomen, negatieve gevolgen voor het functioneren, de ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Onderzoek laat zien dat weerbaarheid werkt als een belangrijke buffer voor risico’s. Weerbaarheid kan worden gezien als een belangrijke beschermende factor voor veilig, gezond en kansrijk opgroeien.

PRIMA pest-aanpak voor scholen

Pesten heeft negatieve gevolgen voor de mentale gezondheid, de schoolprestaties en het welzijn van kinderen. Vooral op scholen is de kans op (cyber)pesten groot. Om de weerbaarheid van kinderen te vergroten, heeft TNO de afgelopen 20 jaar gewerkt aan de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderbouwde anti-pestprogramma PRIMA en helpen we scholen om dit in te voeren. Dit lespakket geeft leerlingen en docenten handvatten voor het aanleren van vaardigheden om pestsituaties beter te kunnen hanteren en het versterken van pro-sociaal gedrag. Hierdoor worden kinderen minder snel slachtoffer en stellen ze zich vaker op als verdediger.

Preventieve ondersteuning bij scheiding

Jaarlijks krijgen in Nederland naar schatting 86.000 kinderen te horen dat hun ouders uit elkaar gaan. Een scheiding is een ingrijpende gebeurtenis die grote invloed kan hebben op kinderen. We werken daarom al 15 jaar aan preventieve ondersteuning van kinderen in verschillende leeftijdsgroepen (onder andere Stoere Schildpadden 4-6 jaar, Dappere Dino’s 6-8 jaar). In groepsbijeenkomsten wordt op speelse manier aandacht besteed aan het bespreken van scheidingsgerelateerde gevoelens, leren omgaan met onrealistische percepties en attitudes ten aanzien van de scheiding, en het versterken van probleemoplossende vaardigheden van kinderen.

Stress bij scholieren

Steeds meer scholieren hebben last van mentale druk en stress. TNO evalueert het programma Mentorlessen over Stress bij 6.000 scholieren. Daarnaast hebben we sociale vaardigheden- en weerbaarheidstrainingen, zogenaamde psycho-educatie, ontwikkeld voor kinderen die een duwtje in de rug kunnen gebruiken en die tevens klassikaal kunnen worden ingezet. Onderzoek toont aan dat doelgericht trainen met praktische oefeningen en werken met cognitief gerichte oefeningen effectief is. Psychofysieke technieken, waarin bijvoorbeeld tijdens fysieke oefeningen vertrouwen in anderen wordt geoefend, laat daarentegen nauwelijks effect zien.

In moeilijke omstandigheden

Build your Own Buddy (BoB) en het Nour-programma zijn 2 generieke door TNO ontwikkelde methodieken voor geestelijke gezondheidszorg en psychosociale ondersteuning (MHPSS) voor kinderen die risico lopen omdat ze opgroeien in ongunstige omstandigheden in midden- en lage inkomenslanden. Het ervaringsgerichte programma is bedoeld om kinderen sterker te maken door hun veerkracht te vergroten. In groepssessies leren kinderen van 4 tot 7 jaar emoties herkennen en erover communiceren, en oefenen ze met 6 strategieën om hun emoties te reguleren. In parallelle sessies leren ouders dit ook en krijgen ze aanvullende psycho-educatie.

Versterken van positief ouderschap en positieve ouder-kindrelatie

Ouders spelen een belangrijke rol als het gaat om de mentale gezondheid van hun kinderen. Daarom werken we aan de ondersteuning van positief ouderschap en emotionele veiligheid in de opvoedsituatie. Bijvoorbeeld in situaties waarin deze situatie onder druk staat, zoals tijdens of na scheiding of het vormen van een nieuw samengesteld gezin.

Na een scheiding

Naast ondersteuning van kinderen ontwikkelden we ook preventieve ondersteuning voor ouders na scheiding, bijvoorbeeld met de ScheidingsATLAS. Daarnaast richten we ons met het consortium ‘Ondersteuning (stief)ouderschap in samengestelde gezinnen’ op het ontwikkelen van een theoretisch kader voor stiefouderschap, deskundigheidsbevordering voor beroepskrachten die werken met samengestelde gezinnen en passende laagdrempelige begeleiding voor samengestelde gezinnen.

Meer weten?

Wil je meer weten over ons werk op het gebied van weerbare jeugd en ouderschap of zie je kansen voor samenwerking in Nederland of daarbuiten? Neem dan contact met ons op! We zijn altijd geïnteresseerd in samenwerking voor opschaling, verbetering en doorontwikkeling van onze methoden en programma’s.