Stoffen Informatie Systeem: Geavanceerde online zoekmachine voor chemische stoffen

Blootstelling aan gevaarlijke stoffen op het werk

In Nederland overlijden jaarlijks ruim 4.000 mensen als gevolg van langdurige blootstellingen op het werk, bij driekwart is dit het gevolg van blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Informatie over gevaarlijke stoffen – zoals relevante blootstellingsniveau ’s, blootgestelde populatie, actuele grenswaarden, werkende beheersmaatregelen en geassocieerde beroepsziekten voor bijvoorbeeld oplosmiddelen, chroom-6, houtstof, lasrook – is verspreid over tal van websites en in diverse databases, bovendien is een deel van de data niet publiek beschikbaar.

Om de beschikbare informatie goed te interpreteren is daarnaast veel kennis nodig. Het meer en eenvoudiger toegankelijk maken van informatie over gevaarlijke stoffen met behulp van het SIS kan helpen om het gebruik van gevaarlijke stoffen te identificeren, evalueren en aan te pakken en daarmee helpen beroepsziekten te voorkomen. “In 2019 hebben we als SZW aangeklopt bij TNO. Soms hebben we als ministerie snel informatie nodig over een specifieke chemische stof en het gebruik daarvan. En gezien de vele duizenden stoffen die op de markt zijn, kunnen we niet alles direct paraat hebben. Dat maakt dat we behoefte hebben om snel en effectief antwoord te kunnen geven op vragen als ‘Waar komt stof x voor? Welke bedrijfstakken werken met stof x? Hoeveel mensen worden potentieel blootgesteld aan stof x?’ en Welke maatregelen zijn er om blootstelling aan stof x te beheersen?’.

Je kunt zelf een online zoekmachine raadplegen of gerichte vragen stellen aan experts, maar SIS zorgt voor tijdswinst en ordening / interpretatie van de zoekresultaten en helpt nog gerichter vragen te stellen aan experts. De tool toont waar je kunt zoeken en zoekt voor je. Hiermee dient het als katalysator om uit diverse bronnen informatie over gevaarlijke stoffen te halen. Het is leuk om te merken dat partijen als de Sociaal Economische Raad (SER), kennisinstituten en de Gezondheidsraad SIS ook oppikken”, vertelt Rokus Renirie, beleidsmedewerker Gezond en Veilig werken bij SZW.

Unieke openbare tool

“De basis van SIS is voor SZW gemaakt. Het is een openbare, online tool, waarvoor toegang kan worden aangevraagd. In de tool kan onder andere informatie worden gevonden over toepassingen en taken in relatie tot mens en milieu, verwachte blootstelling, het gevaar en mogelijke gezondheidseffecten / beroepsziekten. Je kunt het zien als een geavanceerde online zoekmachine voor chemische stoffen”, zegt Eelco Kuijpers, scientist innovator bij TNO. Met deze onderzoekstool is het mogelijk te zoeken op stofnaam of sector. De zoekopdracht resulteert automatisch in het raadplegen van een aantal websites en databases. Data uit verschillende databases wordt gecombineerd en geordend getoond om meerwaarde voor de gebruiker van SIS te genereren. Op die manier geeft SIS snel een completer beeld dat eenvoudiger te interpreteren is en gebruikt kan worden om een advies te geven.

“Uniek is bovendien dat het data van TNO openbaar ontsluit. Het werken met de tool scheelt tijd voor mensen die gewend zijn om met dit soort data te werken. Naast het helpen bij het vinden van relevante data is het SIS voor ons ook echt een plek om te innoveren aan de technische kant, onder de motorkap met AI, tekst mining, web scraping et cetera, wat zorgt voor nieuwe mogelijkheden”, legt Eelco Kuijpers uit. Binnenkort verschijnt naast de Nederlandstalige versie ook een Engelstalige versie online met toevoegingen van meer Europese data.

Analyses voor Nederlandse Arbeidsinspectie op basis van SIS

In navolging van SIS, heeft TNO ook een analyseplatform ontwikkeld (genaamd SIS analytics) dat gebruik maakt van alle data in SIS en er zijn ideeën om ook meer voorspellende modellen te ontwikkelen (SIS predictives).

“Voor de Nederlandse Arbeidsinspectie – tot voor kort iSZW (inspectie SZW) – hebben we een schil aan het basis-SIS toegevoegd. Deze spin-off van de originele SIS, die los staat van de generieke versie, kan de Nederlandse Arbeidsinspectie helpen nog meer risico gestuurd te inspecteren. Met behulp van artificial intelligence (AI) kan deze specifieke tool, inspecties helpen te prioriteren op basis van bedrijfsdata. Ik kan me goed voorstellen dat we in de toekomst ook voor andere partijen een dergelijke schil op maat maken. Want gebruik van onder andere AI, tekst mining en web scraping in een dergelijke tool, biedt kansen voor allerlei partijen”, benadrukt Kuijpers.

Op termijn is het plan ook een voorspellend platform te maken voor situaties waar geen of onvoldoende data voor beschikbaar zijn door te leren van bijvoorbeeld informatie over vergelijkbare stoffen. Kuijpers: “De nieuwe inzichten die dit oplevert is waar we uiteindelijk de grootste winst zien bij de preventie van beroepsziekten.”

Op zoek naar meer wisselwerking

Renirie en Kuijpers hopen dat er steeds meer wisselwerking gaat optreden wanneer alle stakeholders gebruik gaan maken van de tool. “Ook bijvoorbeeld brancheorganisaties of journalisten kunnen bij de basisversie van SIS en andersom kunnen bijvoorbeeld andere kennisinstellingen, bedrijven en eindgebruikers hun data delen. Zelf zetten wij de tool in bij zowel korte- als langetermijnbeleid”, zegt Renirie. TNO wil graag meer partijen betrekken bij de doorontwikkeling van SIS.

“Mochten partijen interesse hebben, of ideeën hebben voor het opzetten van wisselwerking dan staan we daar voor open. Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat informatie uit deze tool meerwaarde kan hebben binnen het kersverse Landelijk EXpertise CEntrum Stoffengerelateerde beroepsziekten (LEXCES) dat 1 juli 2022 zijn deuren opent. De huidige tool is openbaar, open source. We zijn altijd bereid na te denken over het toevoegen en analyseren van data. Ook voor individuele bedrijven of branches zijn er mogelijkheden. Specifieke analyses en voorspellingen op basis van bedrijfsdata zorgen voor nieuwe inzichten die bijvoorbeeld helpen bij het voorkomen van beroepsziekten. Ik nodig iedereen die geïnteresseerd is uit een kijkje te nemen en vooral te laten weten wat je ervan vindt en welke behoefte je hebt”, aldus Kuijpers.

Wil je bijdragen aan doorontwikkeling?

Wil je meer weten over SIS en/of heb je interesse in bijdragen aan het verder doorontwikkelen van het Stoffen Informatie Systeem? Neem dan contact op met Eelco Kuijpers.

Lees ook: Arbobalans 2020, kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland.