Hoe blijf je er warmpjes bijzitten tijdens koude dagen?

Wat gebeurt er in ons lijf als we het koud hebben?

We krijgen het koud als we meer warmte verliezen dan produceren; de warmtebalans is verstoord. Het lichaam registreert dit en zal reageren. Als eerste zal de doorbloeding van de huid minder worden, waardoor deze afkoelt. Dit zorgt voor het gevoel ‘ik heb het koud’ en zal ons op het idee brengen om een trui aan te trekken, (meer) te gaan bewegen of een kop warme thee te drinken. Geven we geen gehoor aan de eerste signalen, dan worden de delen van ons lichaam koud waarin weinig spierweefsel zit zoals handen, voeten, neus en oren. Dit is voor de meeste mensen een duidelijke trigger om de warmtebalans te herstellen.

Wanneer krijg je het koud?

Het antwoord op deze vraag is voor iedereen anders. Over het algemeen vinden mensen een omgevingstemperatuur tussen 21 en 24 graden Celsius het meest aangenaam bij geringe inspanning (bijvoorbeeld lezen of televisiekijken). Of iemand het bij een lagere omgevingstemperatuur koud krijgt, hangt onder meer af van zijn of haar lichaam; hoe groot of klein, oud of jong is deze persoon en hoeveel lichaamsvet en spiermassa is er aanwezig. Daarnaast is de mate van activiteit van invloed én welke kleding iemand op dat moment draagt.

Isoleren? Begin bij jezelf!

Natuurlijk helpt een slecht geïsoleerde woning niet mee, maar als je je lichaam goed isoleert, scheelt dit al heel veel. Je doet dit het best met de ‘laagjestechniek’; duik je kledingkast in en diep een maillot, legging, lange ski-onderbroek of iets dergelijks op. Als het maar dun is en strak om je benen zit. Zoek nu een redelijk strak shirt met lange mouwen en je eerste laag kleding (na je ondergoed) is compleet. Deze strakke basislaag kan het vocht van je huid afvoeren. Over deze laag draag je thuis een wat losser zittende, comfortabele (jogging)broek van iets dikkere stof en een trui van wol of fleece. Complimenteer je outfit met een paar dikke sokken of zelfs nog een dunne deken of bodywarmer. Okay, je wint geen fashion award maar tijdens een ijzige winter zul je het wél lekker warm hebben als je je in meerdere laagjes hult.

De laagjestechniek; wie is er niet groot mee geworden?

Ook geen modetip maar wel een leuke wetenswaardigheid is dat het ‘dragen’ van een krant als onderdeel van de laagjestechniek in bepaalde omstandigheden best een goed idee is. In de vorige eeuw werd deze methode al toegepast tijdens onder meer de barre Elfstedentocht van ’63. Door een krant onder hun trui te doen, zorgde de bikkelharde schaatsers van toen eenvoudig voor een groot aantal extra isolerende laagjes onder hun kleding. Tegenwoordig gebruiken wielrenners tijdens bergetappes in de Tour de France deze techniek nog steeds. Bij een afdaling bereiken ze soms snelheden meer dan 100 km/u waardoor de rijwind voor een enorme afkoeling zorgt. Een krant, traditioneel uitgereikt door kijkers langs de route, beschermt de bezwete torso’s van de renners tegen deze kou.

Ook als je zelf buiten gaat sporten in de kou is het verstandig om verschillende laagjes te dragen. Je kunt dan een jas of een shirt uittrekken als je het door inspanning warm krijgt en veel gaat zweten. Kleding die vochtig is van zweet, hoeft geen probleem te zijn zolang je maar bezig bent en ‘op temperatuur’ blijft. In de kou stilstaan in natte kleding is niet verstandig; water geleidt warmte vele malen sneller weg van het lichaam dan lucht, waardoor je het heel snel koud krijgt.

Waarom werkt de laagjestechniek zo goed? Tussen de verschillende lagen ontstaat een isolerende luchtlaag. Stilstaande lucht geleidt warmte niet zo goed en voert het dus niet af van je lichaam. Kies je voor kledinglagen van bijvoorbeeld wol of (minder duurzaam) fleece dan bieden de miniluchtkamers die deze materialen bevatten je nog meer isolatie. Zo zit je er warmpjes bij en kun je de thermostaat een graadje lager zetten. Ook fijn voor je bankrekening want met één graad lager bespaart een gemiddeld gezin zo’n 80 tot 90 m3 gas (ongeveer € 100,-) per jaar, heeft de Consumentenbond berekend. Verwarm je alleen de ruimtes waar je echt bent én houdt je deuren goed gesloten, dan kun je al snel denken aan een verviervoudiging van deze besparing.

Bron: Klimaatstichting Hier

Doe mee met Warmetruiendag

Ken je naast ‘foutekersttruiendag’ ook de ‘warmetruiendag’? Deze dag wordt jaarlijks georganiseerd door het Klimaatverbond Nederland op of rond 16 februari, de ‘verjaardag’ van de inwerkingtreding van het Kyotoprotocol, het eerste wereldwijde klimaatverdrag. Met Warmetruiendag wil deze organisatie op ludieke wijze aandacht vragen voor een groot energiebesparingspotentieel. Klimaatverbond Nederland heeft berekend dat als heel Nederland één dag de verwarming één graad lager zet, dit 3,3 miljoen m3 gas en 6,3 miljoen kilo CO₂ bespaart. In 2024 is het op 2 februari Warmetruiendag. Wat natuurlijk niet hoeft te betekenen dat je niet vandaag al in je warme lievelingstrui kunt cocoonen en energie kunt besparen.

Wat je van beren leren kan (en van vogels trouwens ook)

Zonder bontjas kunnen wij ons in de winter buiten prima warm houden. Nadat de kledingindustrie in de loop van de jaren wel de kunst heeft afgekeken van dierlijke isolatiedeskundigen als schapen, beren en vogels. Wat kunnen we leren van de isolatietechnieken uit de natuur?

De ultieme isolatie-imitatie is natuurlijk de dikke wollen trui van schapen die we sinds jaar en dag nabootsen. Wol is naast truien ook geschikt voor dekens, sokken, shawls, mutsen en andere warmhouders. De krullende haartjes van wol zorgen voor kleine zakjes van stilstaande lucht en daarmee voor de hoge isolatiefactor.

Ook onze gevleugelde vrienden zijn een kei in isoleren. Ganzen bijvoorbeeld zijn al zo slim om tijdens te winter weg te trekken uit het koude noorden maar beschikken daarnaast nog over een ingenieus isolerend pak van een dikke donslaag met daaroverheen een buitenlaag van wind- en waterdichte veren. Dons is een van de best isolerende materialen ter wereld en daarom een populair vulmiddel voor jassen.

Ga je naar buiten en schijnt er een winters zonnetje, kies er dan voor om over je trui een jas te dragen in een donkere kleur, om de zonnewarmte aan te trekken. Een slimmigheidje dat, volgens Blijdorp Diergaarde, ook de ijsbeer toepast. De vacht van ijsberen is wit, maar de onderliggende huid is zwart, zoals zijn neus. Doordat de haren van de vacht hol zijn, zuigt de zwarte huid zonnewarmte op en houdt die vast. Deze techniek (gecombineerd met een vetlaag en een wollige onderlaag van kleine haartjes) houdt de ijsbeer warm in het ijzige Noordpoolgebied.

Zorg voor een gezonde omgevingstemperatuur

De Wereldgezondheidsorganisatie raadt een minimumtemperatuur van 18 graden aan als veilige en gezonde temperatuur voor huis en werkplek. Bij deze kamertemperatuur functioneren de meeste mensen goed en loop je de minste kans op gezondheidsklachten. Voor oudere of zieke mensen wordt wel vaak een hogere temperatuur aangeraden.

Boris Kingma pleit voor een binnentemperatuur van 19 graden in de winter. Hij legt uit: “Wanneer het door de wisseling van de seizoenen buiten kouder wordt en binnen zonder verwarming langzamerhand dus ook, probeer daar dan in mee te gaan. Zet niet meteen de verwarming aan maar kies eerst voor warmere kleding, iets meer beweging en het drinken van meer warme dranken in plaats van koude. Vind je 19 graden in eerste instantie (te) fris? Houd dan even vol. Als je gezondheid goed is, zul je na drie tot vijf dagen deze temperatuur al als aangenamer ervaren. Nog eens vijf tot zeven dagen later is je huiddoorbloeding verbeterd en zal het gevoel ‘ik heb het koud’ waarschijnlijk een stuk minder zijn.”

Hoewel 18 tot 19 graden in huis prima is voor gezonde mensen, is een iets lagere temperatuur van 15 tot 16 graden al ongezond. Bij deze temperatuur neemt het risico op vochtproblemen en schimmelvorming in huis toe.

Isoleren of ventileren, wanneer doe je het goed?

Het lijkt misschien logisch om tijdens kou alle ramen en ventilatieroosters dicht te doen om binnen geen warmte te verliezen. Toch is dat niet verstandig. Het kan zelfs gezondheidsklachten geven zoals hoofdpijn, dufheid of geïrriteerde ogen. In een ruimte met geen of weinig luchtverversing raakt de lucht steeds sterker verontreinigd met allerlei stoffen zoals het koolstofdioxide die wijzelf en anderen uitademen. Ook stoffen die vrijkomen bij door een geiser, gaskachel, open haard en zelfs eten koken en kaarsen branden, verontreinigen de lucht.
In een slecht geventileerde ruimte blijven bovendien aërosolen (sinds de pandemie een bekend woord), de kleine druppeltjes met virus, langer aanwezig in de lucht. Ventileren zorgt ervoor dat de concentratie hiervan sneller afneemt.

Goede ventilatie in de winter zorgt niet alleen voor gezondere lucht maar vaak ook voor drogere lucht. En droge lucht is weer makkelijker en sneller te verwarmen.